Speak Bitterness foto Hugo Glendinning
Nergens is overlopen zo letterlijk als in het Britse House of Commons. Politiek is daar altijd al tamelijk theatraal geweest, maar de laatste tijd denkt de rest van de wereld meer dan ooit aan Shakespeare.
Zelf denk ik vooral aan de Britse theatergroep Forced Entertainment. Rond de oorspronkelijk beoogde datum van Brexit, 1 april (!) 2019, waren zij in Amsterdam. De leden van het collectief wilden op die angstaanjagende datum stevige voet aan Europees vasteland hebben en nodigden zichzelf uit in Frascati Theater. Op 29 maart speelden zij tot middernacht hun 6 uur durende voorstelling Speak Bitterness.
Daarin verhoudt het collectief zich tot moderne manieren van schuldbelijdenis zoals we dat dagelijks zien in parlementen, praatprogramma’s, kerken en showprocessen. De groep heeft zichzelf tot taak gesteld àlles wat is misgegaan te bekennen, van kleine dagelijkse dingen tot aan de grote mondiale tragedies. Van vergeten het dopje op de tube tandpasta te draaien tot genocide en dus ook Brexit. Ik heb begrepen dat er ook avonden zijn geweest die 24 uur duurden.
In die 6 uur ben ik maar één keer naar de wc geweest. Je kon ook tussendoor gaan roken of zelfs eten. Maar de 6 acteurs vraten zich zonder onderbreking al improviserend door deze avond zelfbevlekking heen. Afwisselend waren ze kalm, gekweld, kwaad. In wisselende formaties sloten ze mini-bondgenootschappen, die even later onherroepelijk weer werden opgebroken door een volgende fanatieke stoker. Binnen het collectief woedde een schitterende machtsstrijd, even politiek als menselijk. Ik vond het een simpele én treffende litanie van menselijk wangedrag. En een fascinerend voorbeeld hoe kunst politiek relevant kan zijn, net als in Shakespeares tijd.
Overigens moest Shakespeare zelf destijds (grofweg tussen 1585 en 1613) voorzichtig zijn met politieke uitspraken. Zijn koningsdrama’s schreven tenslotte een moderne geschiedenis van directe voorgangers van de op dat moment heersende vorst. Niets is gevaarlijker dan uit de gratie vallen bij een regerende machthebber. Dat was het geval rond 1600 in Engeland en dat is nog steeds zo in grote delen van de wereld. En ook als je kop niet wordt afgehakt is het wel handiger om bij de winnende partij te horen. Misschien gaan toneel, literatuur en politiek uiteindelijk altijd over wie bij wie in het gevlij wil komen, persoonlijk en politiek.
Claire Marshall, kernlid van Forced Entertainment, zei op de avond van de 29e maart in een item van Nieuwsuur met onvervalste Britse humor: ‘At least we can’t build a wall’.
All the world’s a stage, and all the men and women merely players. Dat bewijzen Forced Entertainment en het Britse parlement met hun respectievelijke live improvised Shakespearean-House-of-Cards. Theater is politiek en politiek is theatraal entertainment.
Berthe Spoelstra (1969) is dramaturg van Frascati Theater. Recent kwam haar debuutroman Schemerland uit (Van Oorschot 2019). Voor Tirade schrijft ze over theater en literatuur.
