in memoriam
Herman Koch
Postuum
Door Herman Koch achtergelaten leegte was al langer voelbaar

De gisteren op het station van Lamswaarde aan uitputting bezweken Herman Koch werd in 1953 in Arnhem geboren, maar verhuisde al op zijn tweede met zijn ouders naar Amsterdam. Hij zat daar later op het Montessori Lyceum, maar werd van school gestuurd. Toch begon Koch daarna aan een studie. Hij studeerde drie maanden Russisch, en koppelde aan deze studie ook reizen. Zo werkte hij een jaar op een boerderij in Finland.

Vijftien jaar lang zat Herman Koch iedere ochtend bij de telefoon te wachten op de dag dat de Nobelprijs wordt uitgereikt. Wanneer hij voor de zoveelste keer hoorde dat hij hem weer niet gekregen had, schudde hij meewarig zijn hoofd.

‘Jonathan Franzen?’ mompelde hij dan. ‘Is dit serieus?’

Of: ‘Daniel Kehlmann… Een Duitser, het is mij volkomen duidelijk. Nee, ik klink helemaal niet teleurgesteld. Waarom zou ik teleurgesteld moeten klinken?’

Toen hij hem uiteindelijk toch kreeg, moest het hem door een verpleegster worden ingefluisterd. Desalniettemin maakte Koch niet de indruk dat hij het begreep. ‘Ach, ach, ja, ja,’ zei hij, en dutte vervolgens weer in.

Met zijn veertig jaar jongere laatste vrouw Katia, van Sloveense afkomst, raakte hij in een ernstig conflict verwikkeld over de rechten op zijn vroege werk. Een week geleden liet hij al die rechten na aan een organisatie ter bescherming van daklozen, en nam met zijn jongste dochter, Julia, de trein naar het zuiden. Op het station van Lamswaarde kreeg hij koorts. Het was herfstig weer. Er lagen blaadjes op de rails en er was ook iets met een bovenleiding. Daar, in de nietrokenruimte van het station, kwam er gisteravond een eind aan ‘de lange reis die leven heet’, zoals hij het zelf verwoordde in misschien wel zijn bekendste boek, Jij niet, muis! (2024).

Ik heb zijn boeken nog eens herlezen. De meeste zijn goed. Gisteren heb ik hem nog proberen te bellen, maar hij nam niet op. Ook dat laatste tekent Herman Koch ten voeten uit, zowel tijdens zijn leven als na zijn dood.