Onlangs een boekpresentatie van een collega. Spontaan medelijden, want het is geen feest als schrijver, het is alleen maar:

– zenuwachtig zijn

– nog zenuwachtiger worden

– zien dat de angstvallig voor je ouders verborgen vrienden met het alcoholprobleem ondanks de kater meteen de weg naar je ouders vinden

– zien dat je uitgever met het alcoholprobleem eveneens de weg naar je ouders vindt

– tig keer de microfoon uitproberen totdat hij het na de tiende test niet meer doet

– je stem schor moeten schreeuwen omdat de microfoon het niet doet

– ter plekke tientallen opdrachten moeten verzinnen en vervolgens de teleurgestelde blik verdragen van mensen die hun gesigneerde exemplaar inkijken met een blik: is het dit maar?

– je exen elkaar te lijf zien gaan, maar dan niet zoals het in je natte dromen gebeurt

– opmerken dat je nog minder vrienden hebt dan gedacht

– vaststellen dat die paar vrienden niet aanwezig zijn

– dronken naar huis gaan nadat je tegen je ouders hebt gezegd: schrijven is een eenzaam beroep

– eenzaam in je bed kruipen en weten: schrijven is een dronken beroep

Nee, boekpresentaties zijn niet leuk. Het zijn gevaarlijke sociale experimenten waar je hoofdpijn van krijgt.

Twee Nederlandse seksuologen pleiten voor virtuele kinderporno. Beide heren, die in hun behandelkamer praktijkervaring met pedofielen hebben, menen dat dit tot een daling van het kindermisbruik zal leiden. Zo kunnen de patiënten immers hun seksuele gevoelens reguleren.

Het doet me denken aan mijn oma die onlangs zei: ‘Altijd maar dat gedoe over kinderporno. Wat is nou het probleem als die mensen achter hun computer naar die dingen willen kijken?’ Waarop een snugger en qua leeftijd maar net boven de doelgroep uitstijgend nichtje repliceerde: ‘Maar oma, daarvoor moet die kinderporno wel eerst gemaakt worden. Met echte kinderen.’ Dat antwoord trof duidelijk doel en ontlokte oma een zuinig ‘O ja, dat is ook waar.’

Maar nu dus de oplossing voor het dilemma: virtuele kinderporno. De vraag blijft natuurlijk wat we in hemelsnaam onder dat ‘virtuele’ moeten verstaan. Porno met schattige kinderrobots, die een boertje laten als je je vinger iets te diep in hun digitale anus steekt? Te verkrijgen met schattige kleertjes, verstelbare gezichtsuitdrukking en drie pruiken gratis? Of toch maar een soort van stoute Disney-versies, animatiefilmpjes met heel realistisch getekende of per computer gemodelleerde kindpornosterretjes? Avatars, maar dan lekker fout. Dan kunnen we die ook liken, een rating geven en stemmen op het meest populaire filmpje. Het wordt stilaan tijd voor een app, toch?

En als u denkt dat ik het in het belachelijke trek, dat doen de heren zelf wel, o.m. door te verklaren: ‘Het moet wel op een cleane manier gemaakt worden en van een soort keurmerk voorzien zijn.’ Nee, het is niets voor amateurs, de kinderporno is zonder meer het koninginnenstuk van de seksindustrie. In de keurcommissie mogen dan ook alleen zeer ervaren pedofielen zitten, de werkelijk harde jongens, type Robert M., die toch enige adelbrieven kan voorleggen. Erkend door de Meester (nu weten we meteen waar die ‘M.’ voor staat) lijkt me een ideale slogan.

Bestelling van al dat lekkers kan bij uw plaatselijke seksuoloog, die er dan uiteraard een percentje aan overhoudt. Voor wat, hoort wat, iedereen heeft kinderen te voeden. Zeker nu die voor hun bijbaantje in de porno-industrie weggeconcurreerd worden door hun avatars.

Een hoogbejaard stel bracht 48 uur door op een vastgelopen motorboot in het Gooimeer. Geen voedsel, geen water, geen verwarming, niks. Alleen elkaar. Het zou het scenario voor een toneelstuk kunnen zijn, maar dat is het niet. Een 82-jarige man en 75-jarige vrouw overkwam het echt.

Waar zouden ze het in die twee etmalen over gehad hebben? Hoe lang heeft het geduurd voor het gesprek niet meer over praktische zaken – lees: hoe raken we in godsnaam van deze klereboot weg – maar over andere zaken. De kinderen, het huis, de buren, de onderhuidse huwelijksproblemen, de herinneringen, de roestende liefde.

Na hoeveel uren sluipt voor het eerst de gedachte aan de dood binnen? Aan de dood als realistisch einde van het motorboottochtje. Voelt die gedachte dan nog even vertrouwd als in de huiskamer, waar elke gepensioneerde wel eens op die gedachte kauwt?

Hebben de twee oudjes de balans opgemaakt van hun leven? Hoe voelt het om dat met z’n tweeën te doen in plaats van alleen? Hoeveel invloed heeft dat op de eindconclusie? En kan die balans nog verstoord worden als de andere vóór jou overlijdt? Of erger nog, wanneer de andere sterft en jij twee uur later gered wordt door een boot of vliegtuig die met haken in de vorm van vraagtekens je letterlijk uit het slijk halen. Glimlach je dan?

Ach ja, een gek kan meer vragen stellen etc. Een ding is in ieder geval duidelijk: hier is een nieuw televisieconcept in de maak. Dat die twee oudjes maar gauw een patent nemen.

Lezend in een voor de AKO genomineerde roman, valt het me weer op: wat houden we toch van losers. Of het nu gaat om een schlemiel die in de penarie raakt, een onhandige, lichtjes emotioneel gehandicapte vader die het contact met dochter en realiteit verliest, of gewoon een berooide klootzak die zichzelf nog meer de vernieling in gokt, we love them. Op papier welteverstaan. De exemplaren van vlees en bloed moeten niet in onze vuilnisbak komen rommelen, laat staan hun geldtekort aanvullen met de inhoud van onze portemonnee. Zo ver gaat onze liefde voor kunst nou ook weer niet.

Maar op papier is het bingo. Menig literatuurvorser beweert dat er dan een soort van identificatie met de protagonist optreedt, de lezer zoekt immers ‘herkenning’. Hoewel dat zeker ten dele waar is, geloof ik nog sterker in het feit dat mensen een houvast wensen. Een ijkpunt om hun eigen verwachtingen te kunnen plaatsen en, bij voorkeur, naar beneden bij te stellen.

De loser geeft de lezer daarbij een handig mikpunt. Doet hem, wanneer hij zijn eigen leven in ogenschouw neemt, denken: het kan nog veel erger. Niet dat de lezer zich per se beter hoeft te voelen dan het hoofdpersonage, het draait meer om de idee: als dit – te weten de situatie van de loser – de norm is, dan kan ik daaraan beantwoorden. Meer nog, dan hoef ik eigenlijk niet zo veel te doen om een tikkeltje beter te zijn. Papieren losers verantwoorden de eigen gemakzucht. Zeker omdat wanneer we, in het slechtste geval, zelf zo’n loser zouden worden, we dan eigenlijk, zoals uit al die boeken blijkt, best nog wel een toffe peer kunnen zijn.

Het enige probleem daarbij is: die papieren losers hebben lezers. Onze levens niet. Wij zijn maar afkooksels van losers. De echte loser leeft in permanente staat van literaire genade.

Tijd voor wat literatuur. Die mag dan wel op sterven na dood zijn, enkele heethoofden willen de zaak nog wat bespoedigen. Eerste doelwit is Robert Vuisje, auteur van de prijswinnende en zonet verfilmde roman Alleen maar nette mensen (Jood die er uitziet als een Marokkaan en samen met zijn pik op zoek gaat naar ‘de intellectuele negerin’, u kent als ervaringsdeskundige het verhaal wel.)

Wat daar allemaal fout of leuk aan is, kunt u ongetwijfeld zelf bedenken, maar de kans dat het spontaan moordgedachten bij u naar boven spit, lijkt me klein. Niet zo voor een paar luisteraars van de illustere Amsterdamse zender ‘Radio Mart’, die het plan hadden opgevat om Robert Vuisje om zeep te helpen. Ze spraken daarbij zelfs expliciet van ‘vuurwapens’ en ‘doodschieten’.

Wat de reden daarvoor was? In de gelijknamige film zou een verkeerd en stereotyperend beeld worden gegeven van de Bijlmer en zijn bewoners. Wat het ‘juiste’ beeld van de Bijlmer is, blijft daarbij in mist gehuld, maar het punt is natuurlijk dat boek noch film ooit pretendeerden van een realistische weergave aan te bieden van de betrokken wijk. Het is fictie, een verzonnen verhaaltje dat zo grappig en artistiek mogelijk op het papier of het beeldscherm wordt gebracht. En wat is er grappiger of meer literair verantwoord dan liegen? Liegen (vooral tegen hun partner) is trouwens ook wat al de bewoners van de Bijlmer doen in Alleen maar nette mensen.

Tijd om dat tegen te spreken dus, want wat denkt die joodse Marokkaan wel, die lustig op zijn boekomslagen poseert met een uit de kluiten gewassen vrouwenkont naast zich? Als tegenoffensief werd dan ook het waarheidsgetrouwe statement uitgebracht dat niet nader genoemde mensen Robert Vuisje zouden omleggen. Resultaat was dat het radio-interview alvast niet in de studio werd opgenomen vanavond, al willen de programmamakers het wel laten doorgaan. Indien Robert Vuisje vanavond nog leeft natuurlijk. Of zouden mensen uit de Bijlmer toch liegen?

De verkiezingen zijn alweer bijna een maand achter de rug, waarbij alle aandacht naar Rutte, Samsom en de achterkamertjes gaat, zodat de SGP het tijd vond om nog eens van zich te laten horen. Dat God nooit zo’n snoodaard zou kunnen zijn dat Hij verkrachtingen tot zwangerschappen zou doen leiden – hoogstens is die kans ‘heel klein’, bv. wanneer God even indommelt tijdens de speeches van Van der Staaij – dat wisten we nu wel. Tijd dat de SGP ons iets nieuws leerde, doch liefst zonder dat het zoveel stennis zou veroorzaken als de vorige keer.

Tijd voor een andere aanpak dus. Men stak de gereformeerde hoofden bij elkaar en besloot dat men, om dichter bij de Heer te komen, ook dichter bij Henk en Ingrid moest staan. Gods en Geerts wegen kruisen elkaar soms onvermoed. Weg dus even met het hogere, tijd voor de realiteit. Probleem was dat realiteit voor de SGP-leden zoiets is als dronkenschap: het bestaat alleen bij anderen. Het werd dus een moeilijke zoektocht, maar na enig vertwijfeld hoofdschudden vond één slimmerik het antwoord: de realiteit is te vinden in reality-tv, de naam zegt het immers zelf.

Zo gezegd, zo gedaan. Dus gingen ze met z’n allen een beetje Barbie’s baby kijken. Dat daarin olijk over kontneuken en lullengtes werd gepraat, terwijl schoenmaat en IQ van de hoofdrolspelers een spannend duel uitvochten, kon de SGP niet zo veel schelen. Het ging hen om de Mammon, de geldduivel die in tv-land was gevaren. De baby uit de titel van het programma werd immers commercieel uitgebuit. Het arme kindje was bij voorbaat verloren.

Maar misschien is dat ook wel de bedoeling, want bij de SGP weten ze goed genoeg dat dit alles een straf van God is voor het rondhoereren van de moeder. Dood en verderf zullen het lot van het kind zijn, tot schande van die hoer van Babylon.

Barbie doorzag dat echter snel: als haar kind dan toch gedoemd was, kon ze er beter voor zorgen dat het eerst vetbetaald op de tv kwam. Bovendien gaf ze het de naam ‘Angelina’. Op die manier zorgt Barbie ervoor dat haar kind zal worden wat zij wil: een engeltje met een zakcentje. En God zag dat het goed was.

Donderdag is het weer zover. Misschien. Want het blijft altijd een goed bewaard geheim – behalve voor het bejaardentehuispersoneel – op welke donderdag in oktober de academieleden in Stockholm fit genoeg zijn om hun krent op te heffen en te verkondigen wie volgens hun nobele inzichten een miljoentje bij mag schrijven op zijn of haar bankrekening.

Weddenschappen floreren, schrijvers krijgen cijfers achter hun naam, ijdelheid wordt geprikkeld en teleurstelling regeert immer. Niet zozeer omdat het Nederlandse taalgebied alwéér over het hoofd gezien zal worden – wat willen we, met het doodzieke aapje N. en een pensioengerechtigde alcoholicus uit Vlaams Limburg als onze twee inzendingen –, maar omdat er opnieuw een ‘geëngageerde’ schrijver bekroond zal worden. Iemand die wat zegt over ‘de maatschappij’, en liefst nog iets politiek corrects (waarbij het heel politiek correct is om iets politiek incorrects te zeggen in politiek incorrecte staten – volgt u nog?).

Natuurlijk is dit wat overtrokken, en laat er geen misverstand over bestaan dat ons allitererend koningskoppel Nooteboom-Nolens waardevolle schrijvers zijn, maar net daarom gun ik het hun dat ze de prijs niet krijgen. Voor een keer heeft Mulisch gelijk (niet eenvoudig als je een tijdsgenoot van Hermans bent en de neiging hebt alles letterlijk te interpreteren): het groepje schrijvers dat hem niet gekregen heeft is kwalitatief selecter dan zij die hem wel gekregen hebben. Proust, Nabokov, Joyce, Kafka, Woolf, Musil, dat rijtje alleen al is indrukwekkender dan het meer dan honderdkoppige Nobellijstje.

Jammer is vooral dat de kwaliteit er op achteruit gaat. Waar we vroeger nog Hesse, Mann, Gide en T.S. Eliot hadden, moeten we het nu veelal met losgeslagen feministes en in eigen land vervolgde jongens doen (en zoals Reve zou zeggen: dat heeft vast wel een reden!). Nee,  laten we hopen dat Cees en Leonard net als Harry en Hugo veilig kunnen sterven.