‘Ik weet niet waardoor of hoe, maar volgens mij vooral dankzij dit soort luchten (af en toe geloof ik dat ik zulke luchten natuurlijk al mijn hele leven lang heb gezien, maar ze eigenlijk nooit eerder écht heb gezien) heb ik deze herfst een aantal uren van wonderbaarlijk innerlijk welbevinden beleefd – ik mag wel zeggen uren van volmaakt geluk. Naar ik gelezen heb, heeft Byron vlak voor zijn dood tegen een vriend gezegd dat hij in zijn hele bestaan slechts drie uren van geluk had beleefd. En dan is er de oude Duitse legende over de klok van de koning, met dezelfde strekking. Toen ik daar zo zat, bij het bos, en de prachtige zonsondergang door de bomen, dacht ik aan Byron en het verhaal van de klok, en ik kwam tot het besef dat ik een geluksuur beleefde. (Al maak ik nooit notities van mijn beste ogenblikken: als die zich voordoen, kan ik me niet veroorloven de betovering te doorbreken door aantekeningen te formuleren. Ik geef me maar over aan de stemming en laat haar voortzweven en me meevoeren in haar serene extase.)

Wat is eigenlijk geluk? Is dit een uur van geluk, of wat erop lijkt? – zo ongrijpbaar – een ademtocht, meer niet, een vluchtig accent? Ik weet het niet zeker – dus laat ik mezelf het voordeel van de twijfel gunnen.’

Aan het woord is Walt Whitman, de Amerikaanse dichter van Leaves of Grass. De vertaling van dit fragment uit zijn dagboek Specimen Days is van René Kurpershoek. Het gehele boek in zijn vertaling verschijnt komend voorjaar bij Van Oorschot.

Het is een heel bijzondere verzameling aantekeningen. Eerst ben je als lezer getuige van de Amerikaanse Burgeroorlog, Whitman werkt als verpleger met de gewonden en brengt die mensen en die historie heel dichtbij. Saillant is ook de licht erotische ondertoon in zijn beschrijvingen van al die mooi soldaten. Later leeft hij na een ziekbed op zichzelf in de natuur. Het is idyllisch. Ik moest denken aan George Gissing’s De intieme geschriften van Henry Ryecroft, een fantastisch verzonnen dagboek van Gissing, waarin zijn alter ego een soort leven leidt als Whitman, in de natuur, met alle rust om te schrijven, onbezorgd schrijversgeluk dat Gissing nooit beschoren was. Maar dromen kon hij. Zowel Gissing als Whitman lukt het heel overtuigend over geluk te schrijven, iets wat toch niet heel makkelijk is, in elk geval niet op een manier die ook nog interessant is. Bij Whitman verveel ik me geen moment, hij is een echt mens die je door de regels heen aankijkt. Een vriend die al anderhalve eeuw dood is.

Geluk dat we Gissingvertaler Geerten Meijsing ook van harte gunnen. Of dat al wat lukt valt mogelijk te lezen in zijn correspondentie met zijn zus Doeschka die komende donderdag gepresenteerd wordt onder de titel Liefdevolle rivaliteit. Een briefwisseling waarnaar ik zeker uitzie, maar waarvan ik niet verwacht dat hun beider geluk er de boventoon in zal voeren.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade.

Het gebouw aan de overkant ziet eruit als een villa in een badplaats aan de Belgische kust. Het heeft geen hoeken maar gaat golvend de bocht om. Aan de linkerkant bezit het een uitbouw, eveneens met ronde hoeken. In de uitbouw heeft zich een edelsmid gevestigd. ’s Zomers zet hij zijn deuren open en hoor je hem kloppen en slaan op het aambeeld, heel licht, alsof er een klokje luidt, alsof hij geen goud of zilver maar een muziekstuk bewerkt.

Maar genoeg uit het raam gekeken. In de kamer waar ik mijn verf bewaarde, opende ik de bus met het etiket ‘hooi’ en roerde met het schilderhoutje net zo lang totdat de vaalwitte verf zich had gemengd met het oker en dat ene druppeltje sepia. Het werd een mooie gladde massa, al mijn verf nam ik uit Nederland mee, ik piekerde er niet over om mijn verf in het stadje te kopen, die was lang zo pasteus en hechtend niet, die bevatte niet de juiste viscositeit. Ik zou het de inwoners niet vertellen want daarmee maak je je niet populair, en het is ook maar toeval dat ik in een land woon waar de laatste zeventig jaar vrijwel nergens gebrek aan is geweest, zoals het ook maar toeval is dat de inwoners van het stadje veertig jaar hebben moeten leven onder een planeconomie waarbinnen naar hartenlust werd geruild, maar wat er niet is, kun je ook niet ruilen, dus op een gegeven moment hield dat op. Niettemin koesteren de inwoners van het stadje, nee de bewoners van alle neue Bundesländer, hun vroegere merken alsof het schatten zijn, en dat heeft niks met kwaliteit te maken maar alles met een heimwee naar een wereld die niet zozeer van de kaart is geveegd, als wel overgenomen door een andere wereld. Het is een achterwaarts verlangen, zoals hun grootouders naar Bismarck verlangden en hun overgrootouders naar het keurvorstendom.

Ja, dacht ik toen ik klaar was met roeren, de tijd haalt ons in, ik moet opschieten met die kamers, bovendien (dat krijg je wanneer je over de vijftig schiet) als ik nog iets op wil bouwen, moet ik dat nu doen. En ik trok mijn geruite verfblouse aan die onder de spetters zat, en een oude spijkerbroek, en afgetrapte schoenen. Het was ochtend, de zon scheen, een oude vrouw bestelde een koffie in het brughuisje aan de oever, ik zette mijn verfrol recht op de muur, de verf knisperde en kraakte nog een beetje, ik haalde uit, en nog eens, en nog eens, de verf met de naam ‘hooi’ smeerde prachtig uit, en omdat ik steeds benieuwder werd naar het resultaat werkte ik hard door, sloeg zelfs mijn koffiepauze over, totdat ik een hele wand had gedaan en een stap naar achteren deed. De zon scheen op het hooi, de schaduw van de bomen wuifde eroverheen en ook de wind waaide door het bovenraam zacht en rakelings langs de verf, als om haar te troosten, als om haar te drogen, en ik dacht: de hooikamer wordt mijn favoriete kamer.

—

Nicole Montagne studeerde Vrije Grafiek aan de kunstacademie in Utrecht en Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Zij debuteerde in 2005 met de essay- en verhalenbundel De neef van Delvaux. Onlangs verscheen bij Wereldbibliotheek haar nieuwste essay- en verhalenbundel: De verzuimcoördinator.

Ik heb nog nooit een deadline gemist. Als ze me niet wórden opgelegd, leg ik ze mezelf op en haal ze op de bladzijde, op de letter.

Vorige maand benaderde iemand me voor een verhaal. Ik vroeg wanneer het stuk af moest zijn en stelde mijn eigen deadline drie dagen voor die datum. In een paar dagen schreef ik een kortverhaal dat – al zeg ik het zelf – goed was.

Het kwam in me op dat het de moeite waard zou kunnen zijn om meer deadlines op me te nemen.

Bij mijn eerste bundel voelde ik dat de verhalen stuk voor stuk een zeggingskracht hadden, een noodzaak. De tijd waarin ik werkte was een zware: allerhande shit in mijn directe omgeving en een slecht slapend kind; ik tikte in de halfuurtjes die me door de dagen en nachten heen geschonken werden.

Misschien is de kernachtigheid van die verhalen, hun noodzaak, ook een gevolg geweest van het schrijven onder die druk.

Natuurlijk is de inhoud van de teksten gevoed door de periode waarin ik ze schreef, maar ik geloof dat de stuwing erachter door een krapte in de tijd gegeven is. Een mooi experiment, denk ik, om te kijken of zoiets ook werkt als ik de druk zelf aanbreng.

Zouden we nog kunst maken als we eeuwig leefden? Is het ook in de grote lijn een einde dat stuwt?

Rennen nu het kan, lopen nu het kan, schrijven tot het niet meer gaat.

Je hoort nog van me.

*Beeld: R. Garage

_____________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is schrijver en recensent. Hij was jarenlang redacteur van Tirade en zijn fictie verscheen online en in diverse bladen. Bij Van Oorschot publiceerde hij de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de romans Het laatste kind en Het jasje van Luis Martín.

‘En? Fijn om weer bij je man te zijn?’ texten vrienden en familie sinds ik in Texas ben gearriveerd. ‘Heerlijk’, text ik dan gemakshalve terug, want het is ondoenlijk om het hele aggregaat van liefdevolle alledaagsheden in onze omgang beknopt te beschrijven. Het zijn er te veel.

De afgelopen maand was M. alweer aan het werk op de universiteit in Austin en ik zat nog in Amsterdam; lang genoeg van elkaar gescheiden om ervan te genieten en tegelijkertijd uit te kijken naar onze hereniging. Nu, vier dagen na mijn aankomst, keren de gebruikelijke ongemakken terug – beurse plekken op m’n rechterflank van het gedwongen lepeltjelepeltje slapen – maar die verbleken bij een allesverwarmend gevoel van vertedering, vooral door kleine, bijna terloopse uitingen van aandacht en liefde, zoals in het bovenstaande filmpje.

Op het eerste gezicht valt er weinig te zien: M. geeft me zonder morsen een ochtendristretto. Maar wat me oneindig ontroert is het gebaar dat hij maakt nadat hij het kopje heeft neergezet. M. serveert geen koffie; hij presenteert het alsof het een zeldzaamheid is. En inderdaad, hij komt bijna nooit in de keuken.

M.’s gebaar is in wezen onnodig en sowieso te groot voor de bewezen dienst. Ik ben getroffen door zijn vlotte uitvoering: efficiënt maar niet afgeraffeld en met een mengeling van zowel trots als bescheidenheid – een ornament zonder franje. Daaraan kun je zien dat hij zelfspot heeft.

[Klik hier om het filmpje in slow motion te bekijken.]

Het heeft ook iets educatiefs, dat gebaar, alsof M. er een diepere betekenis mee wil onderstrepen. ‘Koffie’, lijkt z’n hand te willen zeggen. ‘Voor jou.’ Afgezien van zijn wiskundeknobbel en zijn vakinhoudelijke kennis is het juist dit soort non-verbale didactische finesse die ik in hem als academicus mateloos bewonder.

Van de film The Prestige* weet ik dat de prestige staat voor de finale van een goocheltruc, waarin – ik noem maar wat – een verdwenen gewaande duif op onverklaarbare wijze weer terug in z’n kooi materialiseert. Zo’n prestige wordt ook altijd ingeleid door een soortgelijke handbeweging. Mijn M. ontbeert misschien de vingervlugheid van een illusionist, maar hij heeft wel degelijk de zwier om het gewone magisch te maken.

‘Met liefde’, zegt hij er dan bij.

_______________________________

* Christopher Nolen, 2006.

Arjen van Lith is journalist en schrijver. Hij debuteerde in 2015 met de verhalenbundel Mijn Snor bij De Harmonie en publiceert diverse korte verhalen in (literaire) tijdschriften. De meeste maanden van het jaar woont hij in Austin, Texas, waar hij werkt aan een bundeling van de brieven die hij ooit aan zijn kapper schreef, en aan een roman over zijn opgroeien in dorpsmetropool Krommenie.

De man stak de straat over omdat hij een lot wilde kopen in de nauwelijks zichtbare, smalle kiosk aan de overkant. Boven de winkeldeur wapperde een vaantje: Hier wohnt das Glück. De man kocht altijd loten, overal, hij moest er inmiddels een aardig kapitaal aan uitgegeven hebben, winnen deed hij nooit, niet eens zijn eigen geld terug, maar ik zei er nooit wat van. Het hoorde bij hem zoals die eeuwige sigaren en dat hoesten, en zijn immer vage toekomstdromen die al verdampten zodra hij de hoek omsloeg.

In de kiosk was het tamelijk donker. Vlak naast de deur stond een rek met kranten en geïllustreerde bladen. Daar weer naast een schap met schrijfbenodigdheden. Uit de ruimte achter de winkel, zo te zien een huiskamer, kwam een oude vrouw gesloft. Ze had kort grijs haar en droeg een bruin, mouwloos vest. De man wees naar een doosje sigaren achter de toonbank en zei toen volmaakt onverschillig: ‘Ach doe ook maar een lot.’ De vrouw vroeg of hij een voorkeur voor een eindcijfer had en de man noemde gewoontegetrouw de dag waarop ik jarig was. Daarna rekende hij af, liet het wisselgeld genereus zitten (zo’n lot is voor de lol en niet omdat ik het nodig heb) en frommelde het papiertje in zijn zak. Buiten stak hij  meteen een van die fijne sigaartjes op. Maar wat, schrok ik plots, als hij een aanzienlijk bedrag zou winnen? Hij kon niet eens met geld omgaan.

En zo liepen we, hij opgetogen en ik meer en meer bezwaard, langs het huis van de voormalige directeur van de speelgoedfabriek, een lichtgrijs Jugendstilpand met ronde hoeken en een sierlijke dakrand. Een pand, beweerde de man naast mij, dat hij na de lottotrekking onmiddellijk zou kopen. En hij blies een enorme rookwolk uit. Zijn ogen gleden langs de voorgevel van het monument. Hij stelde zich voor hoe hij als trotse eigenaar terug zou keren naar zijn geboortedorp, waar hij, nu hij toch geld zat had, uit pure goedertierenheid de Messias uit zou hangen zodat geen mens uit dat gehucht hem nog beledigen zou, laat staan verwijten dat hij de streektaal niet meer sprak. En eenieder die in geldnood zat – zoals hijzelf meestal – zou hij bankbiljetten geven, niet uit barmhartigheid, welnee, maar om de arme drommels uit zijn dorp te tonen dat ze hem nodig hadden. Dat ze hem jarenlang hadden onderschat. Ja, als een nieuwe Nero zou hij voortgaan, met een krans van gevlochten laurier om zijn hoofd, blootsvoets en in een wit gewaad. En al zou hij als een olifant gekleed gaan, niemand zou er een woord van durven zeggen, want ze hadden hem allemaal, met de klemtoon op stuk voor stuk, allemaal hadden ze hem nodig. ‘Zalig,’ riep de man,‘ jonge nimfen zouden mij omringen en wel in groten getale.’ ‘Alle meiden uit het dorp,’ deed ik gezellig mee. ‘Dat deerde hem niet’, zei hij. ‘Maar dat zijn er maar drie,’ riep ik. ‘Drie dartele hertjes,’ kreunde hij, en hij tekende met een gebiedend handje hun silhouet al in de lucht.

We sloegen een hoek om, en nog een, zuchtend, allebei. Hier wohnt das Glück hadden we alweer een flink end achter ons gelaten.

Elk jaar raken ze me weer, de kleuren als in oude polaroids, zo warm en droevig tegelijk.

Dit is de maand waarin ik werd geboren, op een dag als deze tijdens weken van oranje licht.

Gisteren was ik op de motor weg, het asfalt grijs als suikerdrop onder me, en reed opzettelijk om.

In Geuzenveld stapte ik af om thee met baklava te drinken.

De Turkse mannen op het terras droegen onsterfelijkheid uit. Ze zijn ingehaald door alles wat we nu over gezondheid weten, maar rookten alsof de nieuwe causaliteit voor hen niet bestond. Hun snorren waren krachtig, de haren zacht maar dik als stekels.

Ik at mijn baklava en deed suiker in mijn thee. Hier en nu leidde suiker niet tot overgewicht en diabetes. Ik roerde, nam een hap doordrenkt filodeeg en spoelde het weg met zoete thee. De grijze heer die me bediende knipoogde erbij en ik knikte hem toe; keek op mijn horloge. Het was tien voor een.

Ik rekende af, stapte op mijn oude Kawa en reed naar vriend R, die sinds kort een kamer voor zichzelf heeft bij het AVL.

Een kamer voor jezelf bij het AVL zegt geloof ik wel genoeg.

Met lege handen kwam ik aan, het zoete verraad van de baklava plakkend tegen mijn kiezen. R kan niet meer eten. Zijn voeding gaat zonder tussenkomst van zijn maag zijn bloedbaan in. Ik probeerde me een smaak bij het bruine mengsel in de zak aan zijn infuusrek voor te stellen. Op het label stond Nutricia. 

Terwijl we praatten dacht ik aan de gele bekers die Ada en Nadim het afgelopen weekend op Terschelling dronken. R drukte op het knopje van zijn morfinepomp en vroeg wat we op het eiland hadden gedaan. Ik vertelde over het bos, de oesters, het strand en hoe blij Otis de Hond geweest was met zijn tijdelijke erf. Ik sprak over dingen die buiten R’s bereik lagen alsof ze de normaalste zaken van de wereld waren.

We praatten tot de fysio kwam en ik de kamer moest verlaten. Ik kuste R en liep naar de lift, besefte met een steek dat ik daarvoor kiezen kon: opstaan en het AVL uit lopen.

Op weg naar huis reed ik langs de ijzerhandel voor wat schroefjes, en probeerde er het slot van de voordeur mee te repareren. Een minuscuul onderdeel viel uit het mechaniek en verdween in een kier naast de drempel.

Mijn vingers roken naar olie en staal en er stonden tranen in mijn ogen, die ik uitsmeerde met de rug van mijn hand.

_____________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is schrijver en recensent. Hij was jarenlang redacteur van Tirade en zijn fictie verscheen online en in diverse bladen. Bij Van Oorschot publiceerde hij de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de romans Het laatste kind en Het jasje van Luis Martín.

Imnaha is het kleinste dorp dat ik zag deze zomer, als iedereen thuis is zijn er 19 mensen. Op een al zeer rustige loop in Hell’s Canyon, Oregon, moet je afslaan en dan 30 mijl door een vallei rijden waar een paar boerenbedrijven liggen, alle in bezit van een van de telgen ‘Marks’. In Imnaha is een winkel/café. Rechts café. Links winkel met alles wat je nodig hebt.

Toen we daar aan een geweldige hamburger zaten, zag ik buiten, boven de vrieskist met daarop de stand van de plaatselijke ‘Rattlesnake contest’ (‘All snakes must be dead, with head removed’ most kills 2017: Bill Devore, 64) iets vreemds: buiten hing een voederbakje met voedopeningen in de vorm van bloemen. Eromheen woedend elkaar bestrijdende kolibri’s.

In Noah Stryckers The Thing With Feathers, komt elke wetenschappelijk geïnteresseerde vogelaar goed aan zijn trekken. In het kolibrihoofdstuk leer je het beest echt beter kennen. De kolibri is in al zijn schoonheid eigenlijk een droevig beestje, dat in snelheid en bouw volledig is ingesteld op een maximalisatie van zijn calorie-inname. En de calorie-inname is nodig om zijn snelheid en verbruik te kunnen opbrengen. Hij vliegt helicoptergewijs in turbo door het leven. ‘s Avonds gaat hij ‘uit’, een soort winterslaap ‘s nachts om zijn verbruik te beheersen. De kolibri is verstrikt geraakt in zijn eigen niche. Bij de vele voederbakjes met suikerwater die ik in de VS zag, zijn altijd felle gevechten gaande tussen kolibri’s. De noodzaak tot calorie-opname heeft de kolibri totaal intolerant gemaakt. Zelfs bij onuitputtelijke voorraden bestrijdt hij zijn concurrenten op leven en dood. Dat die gevechten op zich al zinloos zijn omdat zowel snavel als klauwtjes te zacht zijn om schade te kunnen aanbrengen, maakt het eigenlijk alleen maar droeviger.

Strycker haalt een onderzoek aan dat aantoont dat stedelingen sneller lopen dan mensen op het platteland.  In Japan en in het Westen sneller dan elders op de wereld. En we gaan steeds sneller lopen! We zijn aan het verkolibriën! Onze hartslag zal omhoog gaan en we zullen korter leven. (Want welk harthebbend dier ook: we leven maar ongeveer 2,5 miljard hartslagen.Tik, daar gaat er weer een.)

Niet in Imnaha, daar ging het op de kolibri’s na heel langzaam aan toe. Er kwam een man aan de bar zitten die een weekje ziek was geweest. Omstandig informeerden de andere 18 inwoners hoe het nu met hem ging. Dat ging nog door toen wij onze hamburger allang ophadden.

‘The famous golfer Walter Hagen, perhaps the first athlete ever to earn a million dollars, recognized the need to slow down once in a while. He might even have been pondering hummingbirds when he once quipped: “Don’t hurry. Don’t worry. And be sure to smell the flowers along the way.”‘

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade.

Een huis aan een rivier vraagt ter compensatie voor het uitzicht dat het biedt om speciaal onderhoud want met de gestage slagregens in de herfst stijgt ieder jaar het water in de grond. Je bespeurt het niet maar het water baant zich een weg onder het plaveisel en op een dag merk je het tóch.

Toen ik de kamer binnenkwam en naar de muren keek, wist ik meteen: dit is niet goed. Boven de plinten tekenden zich donkere vochtplekken af. Ze zagen eruit als gaven ze een statistiek aan, met toppen en dalen, als hadden ze een week lang vrij consciëntieus het weerbericht bijgehouden. Eerst hoopte ik tegen beter weten in dat de plekken weg zouden gaan, dat ze met het warme weer als vanzelf zouden verdwijnen. Ze bleven.

En zo kwam er op een dag een man die verstand had van monumenten en van bouwsanering. Hij had een vriendelijk gezicht en droeg zijn dikke bruine haar in een paardenstaart. Ik dacht dat hij ook wel een protestzanger had kunnen wezen, uit de tijd dat mensen nog zingend protesteerden, zoals Boudewijn de Groot of Wolf Biermann. In plaats daarvan stelde hij voor om mijn muren open te breken. Zo gebeurde het. Twee mannen beitelden een week later op hun hurken de onderkant van mijn mooie muren aan stukken, de brokstenen en het gruis stapelden zich op in de kamer, er ontstonden kleine heuvels en die werden uiteindelijk bergen, ik hield mijn hart vast en vroeg of dat allemaal wel goed ging, de mannen bromden wat, een degelijke uitleg zat er niet in, waarschijnlijk had ik hen met mijn vraag in hun beroepseer aangetast, mij restte niets anders dan koffie te zetten, en op mijn vraag om suiker en melk zei de een ‘ick bin weiss’ en de ander ‘ick bin süss’, waarna ze onverdroten verder hakten en ik naar het kale binnenste van de muren keek, naar leidingen en buizen, en toen kwam er eindelijk een waterkering tevoorschijn die (!), zei een van de mannen boos, niet goed was afgewerkt, maar ik verontschuldigde me niet want ik had hem niet aangelegd en beperkte me daarom tot een ‘o o o’ met gefronste wenkbrauwen, daarna kalmeerde de man weer wat.

Het puin werd afgevoerd, de waterkering gerepareerd en de muren werden dichtgemetseld. Dat laatste gebeurde door een klein kereltje met blozende wangen. Hij vond dit stadje maar druk. Hij veegde zijn handen aan zijn blauwe, met cementspatten bedekte overall af, en dronk zijn koffie. ‘Wanneer er in mijn dorp een auto voorbijrijdt, wind ik me al op’, vertelde hij. ‘En hoe vaak gebeurt dat dan?’ ‘Maximaal drie keer per dag.’ Hij schaterde het uit en streek de muren af. Straks mocht hij weer naar huis.

—-

Nicole Montagne studeerde Vrije Grafiek aan de kunstacademie in Utrecht en Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Zij debuteerde in 2005 met de essay- en verhalenbundel De neef van Delvaux. Onlangs verscheen bij Wereldbibliotheek haar nieuwste essay- en verhalenbundel: De verzuimcoördinator.

Omdat we bij het vorige huis geen buitenruimte hadden heeft B zich op onze nieuwe plek gestort op het realiseren van een waar daktuintje.

Ze heeft de hulp ingeroepen van ex-buurman Maarten, bij wie we mogen spreken van overcapaciteit omdat hij normaliter grote projecten in de openbare ruimte realiseert.

Stadstuintjes kan hij ook heel goed, wat te zien is aan de rue fleurie die onze oude straat onder zijn bezielde leiding is geworden.

Op de dag van mijn verjaardag (Maarten kon op geen ander moment) peerde B hem met onze mini-auto, om die bij een tuincentrum op achterlijke afstand van de stad vol te laten gooien met groen.

Hoewel ze lang wegbleven en mij dus – op mijn verjaardag – alleen hadden gelaten met twee katten, een hond en allebei de kinderen, maakte B’s opgetogen smoeltje bij terugkomst veel goed. Het kleine bos dat nu nog even naar vier hoog getild moest worden viel eigenlijk erg mee.

De rest van mijn verjaardag (had ik al gezegd dat ik 45 werd?) ging op aan het schikken en herschikken, plaatsen en ompotten van alle plantjes. Ik heb nooit getuinierd, hoewel we vroeger thuis altijd een tuin hadden. Mijn probleem is dat ik niet begrijp waarom het ene plantje – desnoods met een gasbrander – verwijderd moet, en het andere gewéldig is om naar te kijken. Daarnaast zie ik niet in wat er zo geweldig is aan groen dat je niet kunt eten.

Die instelling maakt acht uur op handen en knieën wieden moeilijk vol te houden, maar je begrijpt me al.

De daktuin is af, en gisterenavond heb ik er een uur gezeten; wat tijd doorgebracht met mijn nieuwe gewortelde huisgenoten.

Vrienden wil ik ze nog niet noemen, maar wie weet?

_____________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is schrijver en recensent. Hij was jarenlang redacteur van Tirade en zijn fictie verscheen online en in diverse bladen. Bij Van Oorschot publiceerde hij de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de romans Het laatste kind en Het jasje van Luis Martín.

Vorige week stond ik in Noordoost-Zuid-Limburg in het fraaie plaatsje Rimburg. Het was het uiteinde van Nederland; de trein die langs het dorp reed bevond zich op Duits grondgebied, de meeste nummerborden die langskwamen waren niet geel maar wit.

Ik had mijn bezoek aan Rimburg voorzichtig gepland, als deel van een onderneming om heel Zuid-Limburg per trein, bus en fiets uit te kammen. Eigenlijk heel Nederland, trouwens, en tegenwoordig ook min of meer België, maar het onderdeel Zuid-Limburg was nu afgerond. Op het dorpspleintje, naast een generieke witte hoeve, was ik trots het plan eens onverwachts geslaagd had uitgepakt – er zou geen andere reden zijn geweest om hier ooit te komen.

Het koppelen van de kaart aan de realiteit. Met je eigen ogen het hele land meemaken – ik weet niet waarom ik het zo graag wil, maar er gaat al jarenlang vrij veel moeite in zitten. Kan jezelf verplaatsen, weggaan van een plek die je kent naar een die je niet kent, een hobby zijn? Ik denk van wel. Ik vind het in ieder geval min of meer de beste vrijetijdsbesteding.

In het oude computerspel Age of Empires word je aan het begin van het tijdsverloop met een los figuurtje gedropt in een zwarte vlakte. Die vlakte loste pas op in de ‘echte’ wereld als je er in begon te lopen. Voordat je er was geweest, bestond het niet.

Toen ik in 2012 voor het eerst mijn ov-studentenkaart kreeg én uit huis ging, overviel de vrijheid me. ’s Nachts in bed, op mijn studentenkamer in Utrecht, kreeg ik opeens zin om naar Rotterdam te gaan. Gewoon, met de nachttrein. Was van plek veranderen op dit moment niet spannender dan hier zijn? Was dat niet altíjd zo, omdat het actie betekende, ervoor zorgde dat je niet wist waar je moest kijken? Wat hield me nu tegen? Binnen een maand had ik alle Nederlandse spoorlijnen gereden, een hobbelige wissel in Landgraaf in de avondschemering vormde het sluitstuk.

Dat was het begin van tijd verliezen aan de ‘plekheid’ van het leven als hobby. Aan de locaties van alles – van het nieuws, vrienden, boeken. Hoe het dáár is, hoe ik het me herinner, of hoe ik er zelf eens heen moet. Een mix van een verandering van omgeving tot hoogste goed verheffen en de hele bestaande omgeving minutieus leren kennen alsof het je eigen buurt is. (De verslaggevende journalistiek leek me het beste beroep voor wie houdt van zich verplaatsen.)

Na een vorig stukje ergens hieronder zei een vriend tegen me dat ik niet Joris van Casteren de schuld moest geven van een sterk geografisch gevoel in zijn boeken. “Je bent daar zelf mee geobsedeerd”, zei hij. “Jij leest dat erin. Je bent altijd alleen maar bezig met plekken.”

Je hoeft mij niet te vertellen dat het typisch jong en naïef is om de wereld in z’n volledigheid te willen africhten, onrustig op zoek te willen naar iets ánders, niets aan je aandacht te willen laten ontsnappen, niet te willen weten dat iets bestaat maar het te willen zien. Oek de Jong laat Edo Mesch in Opwaaiende Zomerjurken op iets latere leeftijd ook wat bekomen van zijn drang om de wereld in een ‘systeem’ te ordenen.

Dat zien we dan wel weer; misschien ebt het weg. Voor Nederland is het hoe dan ook te laat – het is al onderworpen, van Rimburg tot Roodeschool.

Milo van Bokkum (Amsterdam, 1994) is freelance journalist. Momenteel is hij correspondent Noord-Nederland bij NRC Media en volgt o.a. de ontwikkelingen rond de gasproductie in de provincie Groningen.

Het was Martin Michael Driessen die mij op de twee vossen wees. Het was een zeer krachtig beeld. Zou het iets zijn voor zijn nieuwe verhalenbundel die dit najaar uitkwam, Mijn eerste moord? We bespraken het op de uitgeverij en waren het met hem eens: wat een geweldig beeld!

Waarom? Het is een hard beeld met een vreemd verhaal. Kannibalisme onder vossen komt weinig voor, en een rode vos die een poolvos te pakken krijgt is nog minder waarschijnlijk. Maar klimaatverandering drijft poolvossen en rode vossen in elkaars biotoop. Het sterkste is natuurlijk het opmerkelijke ‘rijm’ tussen deze twee vossenkopjes, dat van de winnaar en de verliezer, de doder en de gedode die een  gelijksoortige gelaatsuitdrukking vertonen. Het is ook een soort gedeelde droefheid over wat ze overkomen is, lijkt het. En een verdergaand verhaal is de verbeelding van dat we de polen aan het opeten zijn. Dat het algemene het bijzondere aan het verdrukken is.

‘From a distance, Don could see that the red fox was chasing something across the snow. As he got closer, he realised the prey, now dead, was an Arctic fox. For three hours in temperatures of -30 degrees Centigrade Don stayed at the scene, until the red fox, finally sated, picked up the eviscerated carcass and dragged it away to store for later. In the Canadian tundra, global warming is extending the range of red foxes northwards, where they increasingly cross paths with their smaller relatives, the Arctic fox. For Arctic foxes, red foxes now represent not just their main competitor – both hunt small animals such as lemmings – but also their main predator. Few actual kills by red foxes have been witnessed so far, but it is likely that conflicts between the two mammals will become more common.’

De fotograaf Don Gutoski won er de Wildlife Photographer of the Year 2015 prijs mee. Gutoski is een amateurfotograaf uit Canada. Hij heeft urenlang achter deze vossen aangesjokt bij -30 graden voor hij dit beeld had. Een intensieve zoektocht.

Mijn zoektocht was onder beduidend comfortabeler omstandigheden, maar heb ver moeten gaan om de Don Gutoski aan de lijn te krijgen. Als uitgeverij moet je de rechten op zo’n werk regelen als je er gebruik van wilt maken en Gutoski was bij geen enkel Stockbedrijf aangesloten. Zelfs een mail aan en telefoongesprekken met het Canadese ziekenhuis waar hij eerste-hulparts is leverde niets op. Wat uiteindelijk werkte was het Canadees telefoonboek, dat naast ontstellend veel Gutoski’s, ook een rijtje met 4 mailadressen van familieleden geeft. Een van die familieleden, een nichtje,  kon me vervolgens op Don’s spoor zetten. We mogen de vossen voor Driessens prachtige nieuwe verhalenbundel gebruiken.

In oktober in de winkel, het boekenseizoen is weer begonnen.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade.

De bruidswinkel

Wanneer je de brug oversteekt, en daarmee de rivier, kom je van de oude stad in de nieuwe. Vroeger, toen dit nog een houten brug was die in tweeën gesplitst kon worden en omhooggehaald, werd halverwege tol geheven. Nu is het een grauw betonnen brug die na een lichte welving in het midden uitmondt in de hoofdstraat waar nog altijd huizen leeg staan (de zogenaamde Herrenlose Häuser), maar waar zich ook een Vietnamees restaurant bevindt en een Vietnamese kleermaker, en een Russische winkel met de naam ‘Berjozka’. Daar weer naast een winkel met, hoe noem je dat, trouwbenodigdheden. Kleine bruiden en bruidegommen van plastic die je pront bovenop een taart kunt plaatsen. Vanuit de etalage staren ze je gelukzalig glimlachend aan. ‘Jaja,’ roep ik weleens als ik een slechte bui heb, ‘jaja’. Ze staan in een wolk van wit satijn tussen ragfijne en doorzichtige sluiers, zilveren kralen en roze confetti. ‘Aanstellers’, dat roep ik ook weleens. Maar de bête glimlach op het gezicht van iedere bruid, van iedere huwelijksman, verandert niet, alsof ze me willen vertellen dat het slechts een kwestie van doorzetten is: doorzetten en sereen blijven lachen.

Eens zag ik op een vroeg tijdstip (zo’n uur waar de dag nog even in besloten ligt voordat hij zich definitief ontvouwt) de eigenaresse van de winkel. Ze opende juist haar voordeur. Het was een wat oudere vrouw. Ze droeg een witte broek met een scherpe vouw, een witte blouse en daaroverheen een zachtroze spencer. Dat roze zette zich door op haar licht gepoederde wangen. Verder had de vrouw opmerkelijk dun haar, engelenhaar, en teerblauwe ogen onder zwaar aangezette wimpers. Ze paste wonderwel in haar eigen etalage. Jazeker! Ze zou er zonder pardon in plaats kunnen nemen en iedere voorbijganger betekenisvol toeknikken. Of zou ze dan iets van een prostituee krijgen, vroeg ik me af. Zou ze met deze handeling de etalage in één klap ironiseren?

Ik ben overigens nooit getrouwd met de man die ik al jaren mijn ex noem, ik heb nooit de behoefte gehad en hij naar eigen zeggen ook niet, alhoewel hij tegelijkertijd vond dat ik hem ten huwelijk moest vragen. Dan hief hij zijn handen ten hemel en danste met een onzichtbare bruid door de kamer. En altijd als ik daarnaar keek, dacht ik stomverbaasd: dat ben ik niet. Dat bén ik niet. Dus zijn we – gelukkigerwijs – nooit getrouwd.

—

Nicole Montagne studeerde Vrije Grafiek aan de kunstacademie in Utrecht en Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Zij debuteerde in 2005 met de essay- en verhalenbundel De neef van Delvaux. Onlangs verscheen bij Wereldbibliotheek haar nieuwste essay- en verhalenbundel: De verzuimcoördinator.

Afgelopen zaterdag stond mijn eerste restaurantrecensie in Het Parool. Dat ik nu wekelijks op de plek van Johannes en Hiske te zien ben heeft een derealiserende werking op me.

Ik werd meteen herkend op straat en kocht een pet die ik tot over mijn ogen kan trekken, maar ontdekte dat dit lastig is bij het fietsen. Mijn marginale bekendheid als schrijver (twee keer per jaar iemand die me aansprak over mijn laatste boek) ging me beter af.

Voor de lezer die niet in Amsterdam woont: Proefwerk is een 2-paginarecensie en is hier in de stad een big deal, helemaal als je – zoals ik – bent grootgekomen in de horeca. Ik las de stukken van Johannes van Dam elke zaterdag sinds de vroege jaren ’90, en aansluitend die van de voortreffelijke Hiske Versprille, die het van de oude baas overnam.

Afstand en nabijheid zijn een ding voor me. “Mijn onuitgesproken wens om alleen te zijn en vooral niet alleen gelaten te worden,” om mezelf even aan te halen. Schrijven vervult die wens, omdat je je kunt uiten bij (in potentie) velen zonder zelf aanwezig te hoeven zijn.

Heel benieuwd wat mijn nieuwe rol me gaat brengen. Zal die zichtbaarheid wennen, of moet ik naast mijn pet ook camouflagekleding kopen?

Maar genoeg, nu, over mij.

_____________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) was redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceert hij online en in diverse bladen. Hij schreef de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de roman Het laatste kind. In 2016 verscheen zijn sterk autobiografische roman Het jasje van Luis Martín.