Jochies waren we, op een lagere school in Amsterdam Noord. Nu staan we op een filmset achter het Tropenmuseum. Hans Hylkema regisseert er de televisiefilm Soekarno Blues. Ik schreef samen met hem het scenario en mag hier even figureren als particulier secretaris van koningin Juliana. Vanuit het Oosterpark zwaait de president van Indonesië naar ons.

Hoe kan dit allemaal? Soekarno is nooit in Nederland geweest.

*

Bekende schrijvers, politici en ook Jezus Christus waren enige tijd onvindbaar. Agatha Christie liet zichzelf verdwijnen nadat haar man er met een ander vandoor ging. Agatha’s auto werd gevonden bij een ravijn. Het liep allemaal goed af. Er verschenen over Christie’s afwezigheid een roman, een stripboek en een speelfilm. Een tijdje off the radar daagt uit tot wilde speculaties.

*

Ook in het leven van president Soekarno (geboren als Koesno Sosrodihardjo op 6 juni 1901) ontbreken vier weken binnen de periode dat hij verbannen was naar het afgelegen eiland Banka. Geen archief, geen getuige of dagboekfragment geeft antwoord op de vraag: waar was hij gedurende die weken? Slechts één man dat wist en weet het: filmmaker Hylkema.

Hans had het plan om in deels geacteerde, deels documentaire en ook nog ’s met zelfgemaakte archiefbeelden te laten zien én te bewijzen hoe dat zat met Soekarno’s verdwijning. Ik geloofde niet in zo’n historisch spiegelpaleis, niet in zo’n duur, nogal idioot en gezien het behoudend televisieklimaat onhaalbaar project. Maar toen ging Hans vertellen.

Soekarno had een haat-liefdeverhouding met kolonisator Holland, maar koesterde de wens om ooit koningin Wilhelmina de hand te schudden. Wilhelmina zelf moest daar niet aan dénken, die oproerkraaier!

Soekarno was naast een bewonderenswaardig vrijheidsstrijder – Merdeka! – ook een liefhebber van theater. Hij schreef toneelstukken en regisseerde die zelf. Als hij dan koningin Wilhelmina niet meer kon ontmoeten, dan maar haar opvolgster. Koningin Juliana had een eigen toneelclubje op Soestdijk. Dat kwam goed uit.

En zo, teneinde een aantal verlangens te combineren zou Soekarno voor Juliana zijn biografisch toneelstuk Kind van de Dageraad opvoeren. Het zou worden gespeeld door Nederlandse acteurs. Er kwam een Javaans gamelan-ensemble en er was ook nog een heus wajang-schaduwspel.

Soekarno vloog ergens na 3 mei 1949 in het diepste geheim naar Amsterdam.

‘Ja, ja.’ Een mooie fantasie.’ zei ik. ‘Maar…?’

Hans zag het helemaal voor zich. Hij zou zelf, om dit hele verhaal geloofwaardig te doen lijken, op het Instituut voor Oorlogsdocumentatie een filmpje vinden waarop, vaag korrelig in de majestueuze hal van het Tropenmuseum, de opvoering van het toneelstuk Kind van de Dageraad te zien is. Juliana zou alleen en uitsluitend in gezelschap van de auteur – Soekarno dus – deze propagandistische voorstelling gaan zien.

*

Het voert te ver om alle duimzuigerij, veronderstellingen en dubbele bodems in Hylkema’s filmplan op te sommen. Moest dit een mockumentary worden? Zoiets als Forrest Gump? Was dit hypothetische onzin, een politiek pamflet? Toch had ik ook wel zin om dialogen te schrijven tussen Soekarno en Juliana.

JULIANA: Hm…Wie…? Wie, mijnheer Soekarno, schud ik nu de hand?

SOEKARNO: Een bewonderaar, majesteit. Een vriend, als ik dat zeggen mag. Een eenvoudig man uit Insulinde. Een gevoelsgenoot die u met deze door mij geschreven en geregisseerde voorstelling wil vertellen over mijn land, mijn grote familie, mijn strijd.

*

Onder het motto ‘Wij gaan dáár waar geen biograaf kan komen’ trokken Hans en ik op tegen de Publieke Omroep. Er moest veel geld losgepeuterd worden. Men reageerde maandenlang met bedenkingen tegen dit ‘pseudo-documentaire ding, deze malle symbiose, deze doldrieste geschiedvervalsing’.

JULIANA: U bent, mijnheer Soekarno, wel heel bekwaam in het omspringen met volkeren en individuen. U heeft met de Japanners gecollaboreerd!

SOEKARNO: Ik zou zelfs met de duivel samenwerken als ik mijn land ermee kon helpen. Maar excuseert u mij… Uiteindelijk zullen de Hollandse misdaden en duivelse uitbuiting ontmaskerd worden als… Als bedenkelijke domheid van witte mensen op klompen.

*

In het Hilversumse omroepmausoleum regende het neerbuigende lachjes, moest elk overleg helaas worden afgebroken en werden afwijzende verslagen geschreven, tot iemand heel voorzichtig sprak over ‘vernieuwende verteltechnieken’. En dat was ook de persoon wiens vuist ten slotte neerdaalde op de vergadertafel: ‘We gaan het doen.’

Hans maakte, met de NPS als producent, zijn fake film, zijn misleidende documentaire, zijn op hol geslagen what-if-drama, zijn realistisch verzinsel. De belangrijkste acteurs; Juul Vrijdag, Martin Schwab en Porgy Fransen. Willem Breuker had de muzikale leiding.

Maar dan, als er op het toneel na veel anti-Hollands geschreeuw ook nog een bordeelscène verschijnt:

JULIANA: Mijnheer Soekarno, Ik kan mijn positie onmogelijk langer in overeenstemming brengen met mijn… met úw, aanwezigheid hier.

De koningin staat op en loopt weg bij de toneelvoorstelling en ik, als particulier secretaris, volg haar, samen met Soekarno, tot in het Oosterpark. Daar zitten ze dan op een bankje: twee opponenten die elkaar toch heel goed begrijpen, maar dat niet letterlijk kunnen of durven uitspreken. Dat is mooi acteren.

SOEKARNO: Als u hier in de modder graaft, majesteit, dan vindt u water en nog meer modder. Als wij datzelfde doen, dan vinden we soms ook goud en diamant.

*

In het Paleis op de Dam wordt op 27 december 1949 de soevereiniteit aan Indonesië overgedragen. Naast de echte Juliana zitten Mohammed Hatta en Willem Drees. President Soekarno is alleen zichtbaar voor de koningin. Hij staat terzijde in een deuropening.

Op de dag af vijftig jaar later gaat Soekarno Blues in première en wordt kort daarna uitgezonden op tv. Veel aandacht vooraf. Daarna veel minder.

Na haar repetitie bij Orkater at vriendin M met mijn gezin mee. Sommige mensen kunnen na een hectische dag in je huishouden binnenkomen en daar iets lichts toevoegen, aandacht brengen in plaats van vragen.

Vriendin M is zo iemand.

Ik had saoto gemaakt op verzoek van de kinderen; we aten en daarna vroeg M of ik mee wilde naar Gerson Main, die zijn show Het laatste feestje in Paradiso speelde.

Afgelopen zomer, onderweg met de auto door Italië, heb ik met mijn gezin veel geluisterd naar zijn nieuwe album.

Gersons melodieën zijn warm en upbeat, zijn teksten ogenschijnlijk simpel, verrassend in ritme, woordkeus, zinsafbreuk.

Toen vriend Sander me voor het eerst Mains nummer NACHT liet horen waarschuwde hij me dat hij ervan had moeten huilen – ondanks die waarschuwing moest ik dat ook.

We kwamen na het voorprogramma aan in Paradiso, haalden spa rood en één gin-tonic om te delen.

Gerson kwam op en begon vrijwel meteen over de eindigheid. Gezien M en ik boven de vijftig zijn, konden we mee met de materie. Een van de antwoorden op eindigheid die Gerson aandroeg was om er dan maar een feestje van te maken, wat hij vervolgens deed.

Zelden een band zo strak horen spelen en daarbij zo open en toegankelijk zien blijven. Main krijgt het voor elkaar dat je je totaal vrij zou voelen om hem de volgende ochtend op te bellen, te vragen hoe het met hem gaat, te vertellen wat je hebt ontbeten.

Ik dacht aan de eindigheid; aan hoe ik onlangs vastliep bij het voorlezen van een radiocolumn met hetzelfde onderwerp. Toen ik daar met B over praatte raadde ze me aan het voortaan licht te houden; om zoiets zwaars met lichtheid voor te dragen. Bij een volgend optreden bleek dat goed te werken.

Dat is precies wat Gerson Main gisterenavond deed: de eindigheid licht maken.

Omdat ik in mijn eentje in Parijs was en tussen het werk door ook moest eten, besloot ik naar restaurants te gaan die me door een kennis waren aangeraden. In de toeristische steden moet je op tijd zijn; wacht je te lang dan worden die fijne zaakjes erg druk of erg duur of allebei.

Reserveren voor één persoon voelde belachelijk, dus ik zou langsgaan op het exacte moment dat de keuken opende en dan stralend vragen of ik misschien in mijn aardige eentje, juste moi, aan de bar mocht eten.

Mijn strategie werkte. Niet alleen kwam ik overal binnen, maar de mensen waren vriendelijk en toonden geen haast om me weer de deur uit te krijgen, wat ik goed zou hebben begrepen, omdat elke restaurantstoel in Parijs vier keer per dag bezet moet worden.

Ik had er een beetje tegenop gezien, in zo’n drukke zaak te zitten zonder gezelschap. Een man alleen, zo’n vijftiger met een groot hoofd, een brilletje met een donker montuur en een e-reader. De laatste tijd zie ik steeds een man van middelbare leeftijd in de winkelruiten en spiegels die ik passeer.

Ik zie mijn vader, als ik eerlijk ben, die een geweldige man was maar op wie ik – zoals veel zoons – niet echt wil lijken.

De lijnen die naast mijn neusvleugels beginnen en doorlopen naar de hoeken van mijn mond worden steeds dieper. Die open, harde lach van ons; hoe snel mijn ogen vochtig worden – mijn lichaamshouding soms, als ik niet oplet of veel wijn gedronken heb.

Maar ik was in Parijs, waar niemand mij of mijn vader kende, en dus zat ik sterk op hem te lijken aan mijn tafeltje voor één in Le Servan, en liet een fijne fles Jura aanrukken.

Mijn vader kon genieten van vrij kleine dingen en zo genoot ik van mijn rauwe langoustines met bindsla, mijn forel, mijn klassieke crème brûlée – in Parijse keukens voelen ze goddank nooit de behoefte daar een ‘eigen twist’ aan te geven.

Na anderhalf uur liepen we met een brede glimlach naar buiten, mijn pa en ik, klaar voor een lange wandeling door het Elfde, dat toch maar een van de leukste wijkjes van de stad was.

Alle spiegels en winkelruiten waren het volledig met ons eens.

Dat mijn oudoom Sybe Sybesma (1924-1986) in zijn tijd een bekende Friese dichter was, wist ik. Op de middelbare school heb ik zelfs een keer een presentatie over hem gehouden. Maar dat hij nog steeds een zekere bekendheid genoot, had ik niet verwacht.

De afgelopen maanden ben ik voor archiefonderzoek vrij vaak in Friesland geweest, en het gebeurde met enige regelmaat dat mijn gespreksgenoot, wanneer ik liet vallen dat mijn oudoom Sybe Sybesma was, knikte en zei dat hij zijn werk kende. Eentje begon zelfs spontaan een gedicht van hem voor te dragen.

Sybe werd geboren in 1924, in Nijehaske, onder de rook van Heerenveen en zette zich al jong aan het dichten. Zijn eerste gedichten verschenen na zijn middelbareschooltijd, merkwaardig genoeg in het schoolkrantje van de Heerenveense HBS, waar zijn jongere broer in de redactie zat (zelf had hij het gymnasium in Leeuwarden afgerond). Zijn vader, eveneens schrijver en dichter, stimuleerde hem in zijn schrijverschap.

Maar ergens ging het mis. Toen ik klein was, viel zijn naam vaak, en altijd met de verzuchting dat het zo’n getalenteerde man was geweest, maar dat hij niet tot bloei had kunnen komen. Tijdens zijn studietijd in Amsterdam raakte hij aan de drank, en kwam er niet meer vanaf.

Twee dichtbundels schreef hij, En marge en Op ’e râne (Op de rand), maar die bundels bevatten slechts een fractie van zijn werk, dat in vele literaire tijdschriften verscheen. En als goede gelegenheidsdichter pende hij uit de losse pols vele kwatrijnen neer (op bierviltjes en losse blaadjes), die hij vervolgens meegaf aan degene door wie het gedicht was geïnspireerd. Lang voordat ik Fries had geleerd kreeg ik eens van mijn opa de eerste bundel, die ik met eerbied doorbladerde.

Twee van zijn beste gedichten staan erin: ‘Etude 2’ en ‘Eis eauton’ (oud-Grieks, voor ‘naar jezelf’. Recent vond ik online een opname van Sybe waarin hij ‘Etude 2’ voordroeg. Op poëzieavonden was hij een veelgevraagde dichter. Iemand zei laatst zelfs tegen mij dat er geen dichtersavond geslaagd werd geacht als hij er niet had opgetreden. Een heldere stem: 

            ‘de lêste treast: in moarnske sigaret

            deawurge eagen dy’t net sliepe koene

            en tinzen: mei gjin inkel lot fersoene…

– it daget al, en it is fierste let.’

            (‘de laatste troost: een vroege sigaret

            doodmoede ogen, door de slaap gemeden,

            gedachten: met geen enkel lot tevreden…

– ’t is veel te laat, in ’t oosten schemert het.’)

(Eerste kwatrijn van het sonnet. Vertaling: Jan Popkema in: Spiegel van de Friese poëzie (2008))

Een rake sfeer, mooie beelden, prachtige woordkeus. Ik zie hem zitten, aan een tafel, de rook die opkringelt van zijn sigaret, een vulpen die zachtjes over het papier krast. Volgens de schrijver Anne Wadman was hij Frieslands laatste bohémien. En Pieter de Groot schreef laatst in de Leeuwarder Courant dat Sybe de Gerard den Brabander was van de Friese literatuur, maar dan zonder Den Brabanders ‘kwade dronk’. Ik zou hem wel ontmoet willen hebben.

Deze maand zou hij 101 zijn geworden; hij overleed in 1986 aan een hersenvliesontsteking.

Op 6 september is Geert Wilders jarig. Dat is altijd een sacraal gebeuren, want op die dag komt hij langs bij zijn moeder Maria Ording Wilders in Grubbenvorst. Maar vandaag niet.

Vandaag moet hij in verband met een kabinetsformatie – alweer – op bezoek bij koningin Beatrix. Dat vindt zijn moeder onbegrijpelijk, verdrietig en schandalig.

*

Het toneelstuk over de moeder van Geert Wilders begint met een scène waarin twee ambtenaren van de Binnenlandse Veiligheidsdienst mama’s huis moeten inspecteren, want als mijnheer Wilders straks komt…

‘En nu ben ik aan de beurt?’

‘Mevrouw, u kunt niet weigeren om beschermd te worden. U krijgt een Safe House.’

‘Safe House?! Alle Hollandse mensen hier passen op me. En zolang ze mij een vriendelijke Indonesische toverheks vinden die op de braderie Indische dingetjes maakt én omdat ik elke Kerst in Onze Lieve Vrouw zit, is er niks aan de hand. Er is één keer, met carnaval, in m’n brievenbus geplast. Dat is alles.’

De BVD-heren zijn onverbiddelijk en Mama berust.

Diezelfde dag ziet ze op de tv dat Geert een Limburgse vlaai meeneemt voor Beatrix.

‘En dat terwijl hij zo boos op haar is omdat ze bij een staatsbezoek in Abu Dhabi een hoofddoek droeg.’

Maar toch komt er vandaag verjaarsvisite, Krisztina Wilders-Marfai. de schoondochter.

*

Ik koos, samen met mede-auteur Gita Hacham, voor een toneelstuk over de moeder van Wilders omdat ouders, ex-partners en kinderen van politici geschikt en vaak bereid zijn uit de school te klappen over de mooie en minder mooie kanten van hun geliefden. Natuurlijk zijn dit soort intieme informanten niet te vertrouwen. Ze roddelen, dwepen, liegen, aanbidden en beschuldigen, maar dat is nu juist het spul waar een scenarioschrijver van leeft. Die schrijver wil zelf ook kunnen liegen en aanbidden. Research is leuk, maar verzinnen is beter.

*

De grote vraag bij Mama Wilders was: Kan ik twee vrouwen in een woonkamer te Grubbenvorst – de actrices Ineke Veenhoven en Roos Schlikker – lukraak laten praten en bekvechten? Kan ik moeder en schoondochter voor mijn eigen met oordelen en overtuigingen volgeladen karretje spannen?

Ja. Ik vond dat dat kon. Mama zegt bijvoorbeeld:

‘Ik weet toch allang dat die Mohammed van hun voor geen cent deugt. In die tijd was het misschien goed dat een man meerdere vrouwen van overleden soldaten mocht trouwen. En dat mannen besneden moesten worden, dat was hygiënisch, maar tegenwoordig kan je toch onder de douche.’

Maar mág een schrijver bij het publiek bekende personen opvoeren ter ondersteuning van het eigen gelijk?

Jazeker. Mama raast verder:

‘Ze naaien vrouwen van onderen dicht. Of ze zetten je in een kuil van je tuin en dan stenigen ze je met… met tuinkabouters. Die mensen zelf, daar is niks mee, die moeten gewoon bij hun groentestalletje blijven. Mijn Geert werd als kind doodsbang toen hij hier uit de Maas drie vrouwen omhoog zag komen. Van onder tot boven in zwarte gewaden. Daar heeft ie lang van gedroomd. De dood was opgestaan. Het is die religie. Die is net zo verkeerd als ons christelijk geloof, maar Jezus was een directe zoon van God en Mohammed is een kind van gewone mensen. Dat is het verschil.’

Mijn afkeer van sommige door de islam uitgelokte praktijken is bijna net zo groot als mijn weerzin tegen christelijke dogma’s, maar ik heb in het toneelstuk van moeder Wilders te veel een buikspreekpop gemaakt. Daarbij verschuil ik me achter het begrip dramaturgische vrijheid, maar een beetje laf blijft het.

*

Overigens babbelen mama en schoondochter soms ook gezellig verder:

‘Al mijn kinderen hebben, net als ik, heel donker, mooi haar. Geert ook. Als jochie had ie langspeelplaten van die Duitse zanger, eh…?

‘Heino. Blau blüht der Enzian.’

‘Ja. Geert vond die nummers prachtig en heeft toen net als Heino z’n haar gebleekt.’

Maar dan komt toch eindelijk de ware reden van Krisztina’s bezoek ter sprake.

‘Moeder… Ik eh… Ik overweeg een scheiding.’

‘Wat? In Geert z’n haar?

Krisztina glimlacht even.

‘Heeft u de laatste tijd zijn gezicht wel eens gezien?’

‘Alleen op tv.’

’Geert is net zo’n aapje in de dierentuin, dat je in één hand kan vastpakken. Dan plast ie op je hand, van angst. Dat is Geert tegenwoordig. Ik kan er niet meer…’

Dit is de druppel voor Mama.

’Dat doe je niet. Niet scheiden! En weet je wat? Als de Berg niet naar Mohammed komt, dan gaat Mohammed… Naar Den Haag! Nu meteen!’

Geert heeft in het stuk al een paar maal ge-sms’t. Dat doet hij ook nu: ‘Blijf thuis, Moeder! Als u toch naar Den Haag komt, dan u laten afzetten in Hotel Des Indes. Rekening Wilders.’

Mama kan meerijden met de mannen van de BVD, want security is niet meer nodig nu de beroemde politicus niet komt.

En daar in de naar koloniaal verleden geurende lobby van Des Indes, met zicht op de draaideur, wacht zij. Een paar uur. Maar ook nu verschijnt haar zoon niet.

Ze laat een taxi bestellen – rekening Wilders – en is midden in de nacht terug in Grubbenvorst, moe en verdrietig. Geert is nu niet meer jarig.

Ze dekt de tafel voor twee personen, zet lekkere Indische hapjes neer, heft het glas en zegt tegen een lege stoel: ‘Fijn jongen, dat je er bent. Dit hier is het enige echte safe house.’

DOEK

*

• Mama Wilders ging in de regie van Floor Maas op 24 oktober 2012 in première in De Balie, Amsterdam.

Larousse 21

Er verbergen zich veel verschillende mensen in onze inborst. Je zult er op zeker moment achter komen dat je iemand geworden bent die je niet wist dat je in je had. Ik ben de afgelopen jaren veel mensen geweest, en de afgelopen maanden weer heel veel anderen. Maar nu ben ik een paardenmeisje geworden en ik wist dat helemaal niet. En ik leer van een paard wat ik over dit leven nog niet vermoed had.

Na twee lessen bij de manege mag ik mij nog geen groot deskundige noemen, maar de liefde die in mij ontvlamd is voor dit dier, terwijl ik zijn ronde en warme buik roskam, is groot genoeg. Tijdens de lessen ben ik de enige man, en de enige die 54 jaren telt. Een mooie ervaring – van veel mooie – is dat je met een paard dat niet doet wat je wilt soms geholpen wordt door een meisje van acht dat het dier een zetje geeft en de voeremmer op een ander plek zet. En daarmee heel vriendelijk en niet zo bedoeld mij op mijn plek zet. Paard en meisje begrijpen elkaar uitstekend. Voor een paard is het verschil tussen een man van 75 kilo en een meisje van misschien 25 kilo met zijn eigen 500 kilo nogal verwaarloosbaar. Het paard heeft geleerd dat sommige mensen de kunst verstaan te weten wat een paard wil, en te communiceren op een wijze die het paard begrijpt.

Het mooiste vond ik tot dusver de join up. Longeren: dat is als je met een paard en een longeerzweep – een soort hengel met een touwtje eraan – in de bak staat. De bedoeling is een les in paardentaal. Je gaat met je lichaamsbeweging het paard vanaf de grond bewegen rondjes te lopen. Paarden communiceren niet veel met geluid: ze zijn prooidieren en houden het liever stil. Met hen communiceren door geluid werkt dan ook niet heel goed. Je lichaam drijft ze aan te doen wat je samen wilt. Wanneer je je armen strekt en zijn route een beetje blokkeert begrijpt het paard dat het rondje de andere kant op moet. Een hand omhoog of een wat fellere beweging doet hem begrijpen dat ’ie harder moet.

Het is al een klein geluk als dit blijkbaar lukt: je hebt de eerste stotterende woorden en zinnen in het Paards gesproken. Na verloop van tijd blijkt een wetmatigheid te zijn dat de rondjes iets kleiner worden: het paard laat weten akkoord te zijn met je suggesties, je leiderschap, zo je wilt.

Dan gebeurt het mooist. Wanneer je zo een kwartiertje bezig was, leg je de longeerzweep op de grond en keer je je af van het paard.

Nu komt het paard naar je toe. Het paard is in de kudde gewend te luisteren naar de dominante merrie: zij bepaalt waar het heen gaat. Het paard heeft de kudde en in kleiner verband een leider nodig. Wanneer je iets van een band hebt opgebouwd – wat je ook al kon zien aan dat het oor dat het meest nabij is naar je gericht raakt, en dat het paard zijn hoofd iets lager hield – zal het dier je bij neerleggen van je zweep en afwenden gaan benaderen. Alsof het zegt: wat gaan we nu doen? Ik wil dat jij het zegt. Als je dan gaat wandelen, volgt het paard je. Een wonder. Contact maken zonder woorden in een kwartiertje. En dan weten dat het goed zit tussen jullie.

Er is een band, zonder geluid, zonder dwang. Een meisje van acht kan het.

Negen paarden

Voor mijn verjaardag
gaf mijn vrouw me negen paardenhoofden,
spookachtige foto’s op vierkanten van zwart marmer,
negen vierkanten in één groot vierkant,
iets zo zwaars dat de kunstenaar zelf
vrijwillig aanbood het aan een
houten balk tegen een witte stenen muur te hangen.

Bleke paardenkoppen en profile
alsof een cameraflits hen ’s nachts lopend had betrapt.

Bleke paardenhoofden
die uitkijken over mijn leesstoel,
de ogen zo hol dat ze wel moeten huilen,

de monden zo open dat ze dood konden zijn—
de fotograaf die erboven
op een vloer van stro stond, zijn zwarte auto geparkeerd bij de staldeur.

Negen witte paarden,
of één paard dat de camera met negen heeft vermenigvuldigd.

Het maakt nauwelijks uit, zo’n droefheid is hier verzameld
in hun lange witte gezichten

zo ver van de wei en het suikerklontje—
het gezicht van Sint Bartholomeüs, het gezicht van Sinte Agnes.

Een vreemd stel paarden,
dat niets trekt,
kijkt neer op deze dagelijkse gebeurtenissen.

Kijk neer op deze tafel en deze glazen,
de opgerolde servetten,
het avondhuwelijk van mes en vork.

Kijk neer als een negenkoppige god
en geef ons een teken van je ongenoegen
of je zachte geduld,
zodat we ons mogen verheugen in de fouten die we maken.

Kijk neer op deze kring
van kaarsen die onder jullie bleke hoofden flikkeren.

Laat je lijdende ogen
en je anonieme sterven
het hoofdstel zijn dat ons ervan weerhoudt van elkaar te vervreemden

wees de riem die ons aan de buik van elke dag bindt

terwijl die weggaloppeert, hoeven vonkend de nacht in.

Billy Collins