De prinses van Clèves

Vertaald door Frans de Haan

Toen De prinses van Clèves in 1678 anoniem verscheen, liet het ‘Bericht aan de lezer’ waarmee de roman opent, doorschemeren dat de schrijver zich later misschien bekend zou maken. Maar dat het tijdens het leven van Madame Lafayette (1634-1693) zover niet kwam, is niet verwonderlijk: zij behoorde tot de kringen waar men tot elke prijs moest vermijden in opspraak te komen. Dat zou namelijk zeker gebeurd zijn: is het hoofdthema van de roman de verwoesting die liefde en hartstocht aanrichten, het opzienbarendste element ervan is de ‘bekentenis’ van Madame de Clèves aan haar echtgenoot, dat zij van een ander houdt.

Het doorbreken van deze en andere conventies maakt deze ontroerende roman zo aantrekkelijk. De bekentenisscène heeft zelfs een algemene, zo men wil actuele waarde: ontrouw of vermeende ontrouw, al dan niet terechte jaloezie verontreinigen nog steeds het landschap van de liefde. Dat velen geschokt waren, laat zich denken. In een tijd waarin het verzamelen van vele maîtresses een man tot roem en eer strekte, hoog- en laaggeplaatste edelen bastaardkinderen verwekten dat het een lieve lust was, maar een (getrouwde) vrouw niet met haar veroveringen mocht pronken, tenzij ze de officiële maîtresse van de koning werd, was de bekentenis van Madame de Clèves een ‘schandaal’. Immers: men had een vrouw voor de status en het nageslacht, een minnares voor liefde en passie.

De roman werd een groot succes in Parijs: iedereen wilde het lezen en de belangstellenden in de provincie moesten vele maanden op levering wachten. De meningen waren zo verdeeld, dat er een ware pennestrijd ontstond. Tegelijk historisch, precieus en klassiek, is De prinses van Clèves vooral een psychologische roman, de eerste in de westerse literatuur. Liefde en passie in conflict met plicht en rede worden zo behandeld dat de personages en hun ontwikkeling ook voor de moderne lezer volstrekt overtuigend zijn.