Daarheen en weer terug

David Smalhout (1919–1989) was de zoon van een diamantslijper. Na de lagere school ging hij naar de hbs, wat bijzonder was, omdat deze opleiding alleen was weggelegd voor financieel draagkrachtigen. Zijn ouders hebben zich veel moeite getroost om hun zoon die opleiding te kunnen geven.
Als een van de laatste joodse paren trouwden zijn vrouw en hij in de Amsterdamse Grote Synagoge aan wat tegenwoordig het J.D. Meijerplein heet. Dat was in 1943. Een jaar later werden ze allebei opgepakt en naar de kampen getransporteerd.
Smalhout beschrijft in Daarheen en weer terug uitvoerig en gedetailleerd wat hem tijdens het transport en zijn verblijf in vernietigingskamp Auschwitz overkomen is. Na de oorlog heeft hij zijn vrouw weer teruggevonden. Zij waren één van de drie Nederlandse echtparen die de zware ontberingen hebben doorstaan en daarna weer bij elkaar zijn gekomen. Terug in Amsterdam begon Smalhout weer te werken bij de houthandel waar hij voor de oorlog in dienst was geweest. Zijn baas vroeg: ‘Vertel eens, wat heb je allemaal meegemaakt?’ Waarop Smalhout antwoordde: ‘Dat is te veel om zo maar te vertellen, maar ik zal het opschrijven, en dan moet u het maar lezen.’ Daarheen en weer terug is het resultaat van Smalhouts antwoord aan zijn werkgever.

Nico Frijda (1927-2015), psycholoog en emeritus hoogleraar aan de UvA, schreef een inleidend essay bij dit aangrijpende ooggetuigenverslag.