Voorgeschiedenis

Gerardus Adriaan van Oorschot (1909-1987) werd geboren in de Zeeuwse havenstad Vlissingen in een socialistisch-anarchistisch gezin. Na zijn eindexamen middelbare school ging hij werken in de haven van Rotterdam. Wegens dienstweigering bracht hij geruime tijd door in de gevangenis. Intussen noemde hij zich dichter. De economische wereldcrisis van 1929 is er vermoedelijk mede oorzaak van geweest dat hij propagandist werd voor geheelonthouding en de arbeidersstrijd tegen het grootkapitaal. Hij ontwikkelde een zeker redenaarstalent dat hem door het hele land bracht, waar hij dan bij ‘kameraden’ logeerde. Bij één van die gelegenheden ontmoette hij Hillie Munneke (Onstwedde, 1920-1979), zijn latere (tweede) vrouw. Van Oorschots kennismaking met het werk van Ter Braak, De Kadt en Du Perron, onder meer in de tijdschriften Forum en De nieuwe kern, deden hem de magere kwaliteit van zijn eigen dichtwerk inzien. Als motief voor zijn levenslange werkzaamheid in het boekenvak gaf hij nadien aan dat hij een gemankeerde dichter/schrijver was. In de vroege jaren dertig begon hij een colportageboekhandel: met een koffer vol boeken van schrijvers die hij bewonderde ging hij de boer op en verkocht ze huis aan huis.

Vervolgens trad hij als vertegenwoordiger in dienst bij de Maastrichtse uitgever A.A.M. Stols, van wie hij de beginselen van het uitgeversvak leerde. Aan die tijd ontleende hij de opvatting ‘Een mooi boek verdient het mooi te worden uitgeven’. In 1939 werd hij verkoopleider voor de Amsterdamse uitgever Emmanuel Querido. Toen deze begin 1942 door de Duitse bezetters werd gedwongen om terug te treden, stelde hij Van Oorschot als bedrijfsleider aan. In deze functie moest hij, onder het toeziend oog van een zogenaamde ‘Treuhänder’ van de Duitsers, Uitgeverij Querido in 1944 ontmantelen. Daarbij slaagden de overgebleven medewerkers erin partijen boeken in veiligheid te brengen, zodat de uitgeverij daar na haar wederoprichting in 1945 weer over kon beschikken.

Vlak voor of tijdens de oorlog ontmoetten Geert van Oorschot en Hillie Munneke elkaar opnieuw – hij mogelijk als vertegenwoordiger van Querido en zij als jongste dochter van de boekhandelaarster die haar moeder inmiddels was geworden. Zij vestigden zich in Amsterdam, waar zij in 1944 trouwden.