Ik schoot naar het puntje van mijn stoel toen* een van de spelers in Circus Reve de tekst bracht dat er maar twee soorten verhalen zijn: het eerste gaat over een man die vertrekt, het tweede is het soort verhaal waarin een onbekende aankomt in een stad of dorp. Waar was deze wijsheid van afkomstig? Ik vroeg er de schrijver van het stuk naar, Arie Storm. Het leek me geen Reve-citaat? Hij meende dat de tekst van Homeros afkomstig is, maar hij las ze bij Peter Ackroyd, of misschien wel in een interview met Hitchcock.
Bij mijn bladeren door de Odysseiavertaling van Imme Dros kom ik niets tegen van deze strekking. Maar dat heb je met bladeren. De getypte opdracht aan Google ‘only two types of stories’ brengt me echter onmiddellijk bij een antwoord. Hoe we het ook zien, het fenomeen van de queeste is wel erg schraal geworden in tijden van internet. Dit artikel beweert dat de opmerking breed wordt toegeschreven aan thrillerschrijver John Gardner, maar de exacte vindplaats blijft in nevelen gehuld.
Simpel als het gegeven lijkt te zijn, geeft Bruce Chatwin nog wel een boeiende aanvulling. Chatwin – ik kan mijn enthousiasme over deze schrijver maar moeilijk onder stoelen of banken houden – stierf nogal jong en twee vrienden van hem, Jan Borm en Matthew Graves, stelden een boek samen onder de fraaie titel Anatomy of restlessness. Uncollected Writings. Het is een verzameling heel uiteenlopende teksten, verhalen, (een verhaal zo wonderlijk dat ik het wil gaan vertalen: The Estate of Maximilian Tod’ ) een brief, essays, recensies met inderdaad een prachtig eenheid brengend thema: zwerven. In een brief aan Tom Maschler zet Chatwin een plan uiteen voor zijn boek over nomaden, een boek dat er niet kwam, of het moest zijn Songlines zijn, maar de lange brief is zo’n precieze weergave van wat het boek moest zijn dat het er eigenlijk welhaast voor door kon gaan. Chatwin beschrijft echt per hoofdstuk wat erin zou moeten komen. Wat een wonderlijk gestructureerde geest was hij toch!
‘Looking at some of today’s studies of animal and human behaviour one can detect two trends:
1 Wandering is a human characteristic genetically inherited from the vegetarian primates.
2 All human beings have the emotional, if not actual biological, need for a base, cave, den, tribal territory, possessions or port. This is something we share with the carnivores.’
Chatwin linkt zo een antropologisch fenomeen aan de verhaaltechnische dichotomie die hierboven kort uiteengezet is. Er zijn twee soorten verhalen omdat de mens twee belangrijke impulsen heeft: blijven, en vertrekken. De kortste samenvatting van elk leven.
—-
Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade, droomt altijd over reizen.
*Het stuk onder regie van Marijke Schermer was ook anderszins zeer vermakelijk!
