Probeer maar de magie van geur over te dragen. Mijn boekenkast vult zich in gestaag tempo met prachtige beeldspraken en ontroerende gedachtegangen. Geur dringt zich daartussen niet op. De oudere boeken ruiken distinctief, maar dat lees je niet terug.
Natuurlijk, Prousts madeleine is een bekend literair voorbeeld van geur. Maar de man die zich boekenlang in herinneringen wentelt naar aanleiding van één cakeje, gaat voorbij aan het onmiddellijke, lichamelijke effect van geur. Geuren dringen de hersenen bijna direct binnen, terwijl de beelden die je ogen vormen, eerst langs de thalamus gaan.
Voor mij bepalen geuren grotendeels seksuele aantrekkingskracht. Oksels verspreiden ieders eigenste geur, en zijn daarom waarschijnlijk zo prettig om je hoofd in te verbergen. Meer dan de parfums die vrouwen opspuiten, blijft de geur uit hun oksels me bij. Nadat zij vertrokken is begraaf ik uren later nog mijn neus in het shirt waarin zij sliep. Mijn stuk textiel is het hare geworden door haar geur. Ik houd mij nog even vast aan haar vliedende aanwezigheid.
Niet alleen de geur die iemand uitslaat, ook het reukorgaan kan mij horendol maken. De neus is het mooiste lichaamsdeel, hoe arbitrair mijn opvatting van ‘goede neuzen’ ook is. Neuzen bepalen de vorm van het gezicht en zijn de toegangspoort waardoor de geuren je lichaam binnenmarcheren. Ze zijn onderdeel van de primordiale aantrekkingskracht van geur.
Die aantrekkingskracht gaat verloren in woorden en beelden. Vermoedelijk zijn geuren één van de grote mankementen van porno. Het kan de typische seksodeurs immers niet overdragen. Porno weet hoogstens de visuele en auditieve aspecten van seks te ontvouwen, het spel van lichamen van alle kanten toe te lichten.
Bij goede porno is geluid even belangrijk als het beeld, zo niet veel noodzakelijker. Een oprechte kreun prikkelt meer dan alle money shots bij elkaar. Jammer dat het zo moeilijk zoeken is naar een echte kreun tussen die schreeuwende vrouwen en vloekende mannen.
De Pornopera (2015) van Huba de Graaff lichtte deze auditieve kern van erotiek in een zinderend uur uit: na het spel van zuchten en kreunen maakt de vrouwelijke stem zich vrij in een minutenlange climax. Seksuele vervoering behoeft geen bloot als stemgeluid zoveel kan bereiken. Een fluistering in het oor doet meer dan uitdagende kleding.
Juist in een beeldcultuur als de onze blijkt de urgentie van lichamelijke waarnemingen. De geluiden, geuren en tast van een ander kunnen meer intimiteit bewerkstelligen dan welke foto of film ook.
Er bestaan legio verklaringen voor de kracht van geuren. Die gaan over feromonen en informatieoverdracht, maar ze onttrekken de poëzie eraan. Geuren vervliegen in een moment en roepen toch bijzonder sterke lichamelijke reacties op. Een boek of gedicht waarin die magie gevangen wordt, zonder in een karikatuur à la Süskinds Das Parfum te vervallen, heb ik nog niet in handen gehad. Ik blijf snuffelen tussen de regels door, maar misschien blijft geur voorbehouden aan de alledaagse ervaring, en niet aan de kunsten.
Alex Philippa (1994) studeert klassieke talen en wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam en is hoofdredacteur bij defusie.net.
