Hoelang de problemen met bootvluchtelingen op de Middellandse Zee al aanslepen besefte ik pas bij het lezen van het overlijdensbericht van Gianmaria Testa. Al in 2006 kwam hij, Italiaans singer-songwriter, met het album Da questa parte del mare (‘Aan deze kant van de zee’). In sommige nummers op die plaat bezingt hij hoe de migranten de overkant nooit bereiken. Of als hun dat wel lukt, dat er dan in geen geval sprake is van een hartelijke ontvangst in Italië (zoals ook beschreven in Ilja Pfeijffers La Superba uit 2013).
De muziek van Testa lijkt zonder uitzondering te gaan over op reis zijn, maar op een manier zoals een thuisblijver dit zou verbeelden. Lange tijd was hij behalve zanger en gitarist ook stationchef van het stadje Cuneo, nabij de Franse grens. Ik stel me voor dat hij daar duizenden mensen heeft zien komen en gaan, met koffers, bloemen. Misschien zelfs vluchtelingen die vanuit Genua naar Frankrijk probeerden te komen, in hoop dat het daar beter zou zijn. Zelfs een nummer over een zeeschelp (‘Sei la conchiglia’) gaat over iemand die in transito is en wellicht nooit meer terugkomt. Zijn lichte gitaarspel en vele jazzy invloeden dragen bij aan de vluchtigheid en vergankelijkheid van zijn thematiek.
In 2007 voelde Testa zich als muzikant zeker genoeg om te stoppen met zijn baan bij de spoorwegen. Omstreeks die tijd, de tour van Da questa parte del mare, zag ik hem spelen. Onbekommerd en grappig, maar hartverscheurend tegelijk. Testa beschikte over een diep doorrookte, met grappa doordrenkte stem, waarmee hij moeiteloos zorgde voor een huiskamersfeer, zowel op het podium als op zijn cd’s. Hij had een natuurlijke drang om te communiceren via zijn liederen én daarbuiten, met een publiek of althans met een luisteraar, hoewel hij geen woord over de grens sprak. Bij een optreden in Nederland werd er gewoon een fan gevraagd om even te tolken, waar diegene dan een avondvullende taak aan had.
Omringd door een uitstekende ploeg muzikanten deed Testa die avond zijn verhaal, tussen de nummers door. De percussionist had tot hilariteit van de zaal allerhande voorwerpen als instrument gebruikt, waaronder een doosje van een camembert als (reis)trommeltje. De tolk van dienst was die avond even een vertaling kwijt toen aangkondigd werd dat een nummer zou worden begeleid alla valigia, zo herinner ik me. Met wat handen en voeten kwamen ze er niet uit, iemand in het publiek riep nog: ‘Valies!’ Maar dat alles werd begrijpelijk toen de muzikant een koffer van het podium oppakte en het volgende lied werd ingezet.
Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.
