00:04:24
00:11:09
Er werd bij hem thuis heel wat gezongen, bij het harmonium eerst, maar dat schijnt al gauw, wegens weigerachtige broers (‘Daar gaan wij nooit op spelen!’), te zijn ingeruild voor een piano. Ook de radio gaf vaak aanleiding tot op zijn minst meehummen. Zijn vader was van de mannenkoren, de Mastreechter Staar, vooral als die traag, met lage stem en stroeve dynamiek De twaalf rovers zong. Hij heeft mij wel eens laten horen, met de ironie van de imitator natuurlijk, hoe hij als puber meedeed, de diepte van zijn eigen bas proberend. Kon hij ook, was niets aan.
Met meer overtuiging zong hij mee met Les Compagnons de la Chanson en Edith Piaf, Les Trois Cloches, waarin een van de mannen door het geneurie van zijn negen compagnons zo wordt opgestuwd dat ze een menselijke piramide van geluid vormen. Stemmen die ver omhoog gaan, hij moet het een klein wonder hebben gevonden; de top van de piramide bleef voor hem, met zijn lage stem, buiten bereik.
Misschien komt het door dat diepe verlangen naar iets onbereikbaar hoogs dat hij de laatste tijd, altijd als we een countertenor horen, als in een reflex vraagt of ik wel besef hoe bijzonder dat is. Dat de stem van een vrouw hoog reikt, is normaal; vrouwen naderen vaak moeiteloos de perfectie. Maar o, de vergeefsheid van een hoog zingende mannenstem, de kier tussen bereik en perfectie van deze stem.
Dat zal de reden zijn waarom hij van het lied À Chloris van Reynaldo Hahn geen vrouwelijke uitvoering heeft gekozen. Nog maar kort geleden had hij, vertelde hij mij, voor het eerst, voor het eerst bewust tenminste, een recital van Franse liederen uit de eerste helft van de twintigste eeuw gehoord. Iemand die vóór hem zat, had telkens blij herkennend geknikt als de zangeres een volgend lied aankondigde, maar voor hem was het allemaal nieuw. En van Reynaldo Hahn had hij wel eens vaag gehoord, maar hij had nooit geweten dat die zoiets prachtigs had geschreven als À Chloris, een liefdeslied, intiem en extatisch tegelijk, dat klonk – dat verbaasde hem nog het meest – alsof hij het zijn hele leven al kende. In het kleine zaaltje in hun vakantiedorp, met zeventig toehoorders propvol, was hij even helemaal van de kaart geraakt door dat heldere lied en zijn ogenschijnlijk simpele begeleiding.
Hij was thuis direct op internet op zoek gegaan naar de noten, vond ze, merkte dat zijn vingers ze aankonden, en een dag of wat later had hij in een andere kamer vrouw en dochter in tranen aangetroffen. Ging dat zo makkelijk? Ze huilden weliswaar om iets anders dan de muziek, zeiden zij, maar hij vertelde dat het wel zijn spel was geweest dat hen tot ontlading had gebracht.
Later was dat nog een keer gebeurd, met dezelfde muziek, en nog steeds alleen met de pianopartij. Ik was er toevallig zelf getuige van dat zijn acht jaar oude kleindochter onder het spelen zo geconcentreerd zat te tekenen dat ze niets leek te horen, maar dat wij, toen hij uitgespeeld was, ineens hoorden: ‘Wat was dat mooi.’ Ook bij haar zag je een traan, zonder andere oorzaak dan de muziek zelf. ‘Wil je het nog een keer spelen?’ Dat was toch, zei hij, het bijzondere van musiceren: dat je er jezelf en anderen bedroefd en gelukkig tegelijk mee kon maken, dat je dat kon bereiken door met de vijf vingers van de ene hand een bloemenkrans van versieringen te vlechten en met niet meer dan duim en pink van de andere een sokkel neer te zetten van eenvoudige octaven. De zangstem, de geliefde die met de bloemenkrans om op de sokkel zou moeten staan, liet zich er moeiteloos bij denken.
00:13:48
Reynaldo Hahn, À Chloris (1916); Phlippe Jaroussky, countertenor; Jerôme Ducros, piano.
00:16:47
—————————————————————————————————————————–
Ad Zuiderent (1944) is dichter, schrijver en criticus. Hij publiceerde onder meer de biografie van Gerrit Krol, Van Korreweg naar Korreweg. Zijn laatste dichtbundel is We konden alle kanten op (2011). Tot voor kort schreef hij over muziek voor de website Muziekvan.nu en vervangt Marko van der Wal op de vrijdag.
