Sommige woorden hebben gewicht. Andere zijn al verdwenen nog voordat je ze uitspreekt, dwarrelen hoogstens even door de ruimte, landen daarna in een hoekje waar nooit meer iemand kijkt. Sommige woorden kun je met gerust hart uitbesteden aan belangenorganisaties waar nooit iemand naar luistert.
We noemden vrijheid privacy. We zeiden, privacy is dood. We zeiden het alsof het iets vanzelfsprekends was. We zeiden het alsof elk verlangen naar privacy op zichzelf al verdacht was, want we hadden toch niets te verbergen.
Een Duitser die ik kende merkte ooit op hoeveel vertrouwen er schuilt in ons woord ‘overheid’, de neutrale instantie die boven ons zweeft, het beste met ons voor heeft. Ik zag de afgelopen weken twee politie-acties. De eerste was echt, de tweede een oefening met de wat lacherige sfeer van een gymnastiekles op de middelbare school – de agenten hadden er duidelijk plezier in om de rollen om te draaien, een opdringende menigte na te spelen. Blank, middenklasse ben ik opgegroeid met de politie als mijn beste vriend, maar de daklozen die ik later sprak dachten daar vaak heel anders over. Ik heb aan tafel gezeten met politiefunctionarissen die zichzelf omschreven als dienders – de politie maakt niet het beleid, zij voert het alleen uit. Het zware materieel dat voor de acties van stal was gehaald deed denken aan science-fiction films waarin er nergens meer een plaats was om naar toe te gaan, geen mogelijkheid om aan het systeem te ontkomen. Zoveel was er niet aan de hand, de meeste agenten verveeld, de brave burgers nieuwsgierig toekijkend, van een veilige afstand. Het valt eenvoudig te vergeten dat onze oom agent – een term die in veel andere landen onvoorstelbaar is – alsnog het monopolie op geweld bezit, dat de sterke arm ook ons een klap kan uitdelen, het systeem erachter niet per definitie welwillend is.
Privacy is het recht om niet te worden bekeken. Het recht om niet te worden bekeken, en daarom nog niet verdacht te zijn. Privacy is dood. Vrijheid ligt onder de grafsteen, onzichtbaar.
Wytske Versteeg (1983) publiceerde Boy, De Wezenlozen en Dit is geen dakloze. Haar derde roman verschijnt deze herfst.
