Zolang ik me herinner lees ik troonredes. En zolang ik met de teksten iets dergelijks doen kan, pakweg sinds 1994, tel ik de woordfrequenties. In 1998 studeerde ik af op een gedichtenreeks van Martinus Nijhoff. Het leek me toen dienstig om eens te zien in welke gedichten welke woorden uit die reeks nog meer voorkomen. Dus scande ik het verzameld dichtwerk van Nijhoff. Dat is een klus, en tekstherkenning is nu veel makkelijker dan toen. Het is een mooie vorm van tekstonderzoek: in welke omgeving bevindt zich een woord nog meer? Want dit voegt iets toe aan de betekenis van een woord. Later ben ik met poëzie van Pessoa een net iets ander experiment gaan doen: neem een gedicht van Pessoa uit de tweetalige editie van August Willemsen. Zoek het eerste zelfstandig naamwoord,tik dat Portugese woord in ‘Google afbeeldingen’ in en pak het eerste plaatje. Pak dan de Nederlandse vertaling van dat woord en doe er het zelfde mee. Zet de plaatjes naast elkaar. Doe dit met alle zelfstandig naamwoorden. De twee rijen plaatjes vertellen heel veel. Over Nederland, over Portugal, over vertalen.
De Troonrede is nooit poëzie geweest, het is wel een boeiende tekst omdat niemand zich eraan stoten mag, een zalvender tekst vind je nergens. 2136 woorden die je nauwelijks raken. De frequentie, daarvoor heb je programmaatjes, is dit jaar anders dan anders lijkt het: een andere tekstschrijver wellicht?
De functiewoorden voeren de ranglijst altijd aan
152 keer het woordje ‘de’, 108 en, 88 van, 67 in, 59 het, 54 een, 42 voor, 33 met, 29 is, 24 op, 23 te, 22 die.
De lijst met woorden die maar 1 keer voorkomen is langer dan de vorige keer. En de semantische kwaliteit, of de duidende potentie, van die woorden is ook iets hoger naar mijn smaak: Dat ‘we’ maar 1 keer voorkomt dat was onder Beatrix niet voorgevallen. Dat Afrika maar 1 keer voorkomt zou Claus betreurd hebben. Dat Caraïbische er altijd een keer in moet is obligaat, maar ruimhartig bedeeld zijn ze daarmee niet.
Het rijtje 9 tot en met 4 keer voorkomend is ook aardig: hoogfrequent maar niet frequent genoeg om het percentage functiewoorden hoog te maken. Zij vormen dus datgene waarover ons land nu gaat:
9 veel
9 jaar
9 blijft
8 worden
8 deze
7 werk
7 wereld
7 nieuwe
7 nederland
6 samenleving
6 onze
6 of
voor de opmaak van het blog hak ik maar een stuk van het lijstje af. De hele lijst zien? Plak dit in dit.
4 nodig
4 naar
4 moet
4 miljard
4 meer
4 markt
4 maar
4 krijgen
4 goede
4 bedrijven
4 alle
4 aanpak
En dan wordt de lego-er in mij wakker, vallen van deze lijst geen zinnen te bouwen? Meer markt, maar krijgen goede bedrijven alle aanpak? Onze of niet gericht Europese economische economie?
Of misschien lees ik de lijst nog het liefst gewoon achter elkaar door: de woorden zijn opgeschoond van hun zalvende bedoeling, en we zien gewoon waar het om gaat. Zoals je ook wel eens de ingrediënten van een mooie maaltijd in de keuken staand opeet om je het koken te besparen en iets puurs te proeven. Functiewoorden weg, laagfrequente opschmuck weg, door mij met een enkel uitroepteken dramatisch aangezet:
Leden van de staten generaal!
Veel jaar blijft worden deze werk wereld nieuwe nederland samenleving! Onze of niet gericht europese economische economie beschikbaar; als zorg werken onder nederlandse kan jaren internationale hun heeft groei extra euro! Daarom daar bij baan andere alles zo zal werkgelegenheid voorzieningen uit over nodig, naar moet miljard meer markt maar krijgen goede bedrijven alle aanpak?
Zo waarlijk, helpe mij god almachtig.
