Konstantin Paustovski schrijft in zijn memoires (Begin van een onbekend tijdperk, ‘Kijev wordt gekneed’) over de veldslagen om Kiev in 1919: ‘De bevolking van Kiev was onderhand zo ziek geworden van al die plotselinge veranderingen en ‘staatsgrepen’ dat het hen ijskoud liet wie er baas was over de stad, zolang de nieuw aangekomenen hen maar niet fusilleerden, plunderden of uit hun huis zetten. De soldaten van Petljoera werden dan ook met diepe onverschilligheid ontvangen. Maar om één uur ‘s middags, drongen de eerste cavalerie-eenheden van Denikin uit de richting van het Holenklooster, op de hielen gevolgd door een regiment Kozakken, het zuidelijk deel van de stad binnen. […] Pas buiten de stad in de buurt van Savjatosjino kwamen ze tot bezinning. Daar bleven ze staan uithijgen. Hun enige batterij die nog gevechtsklaar was, vuurde op goed geluk een tiental schoten op Kiev af. Verliezen waren er niet, als men tenminste niet meetelt dat er op de Vladimir-berg een ijstentje kapot geschoten werd en granaat het oor afrukte van het gipsen monument van een van – beide beschavers van Rusland – de heilige Cirilius of Methodius. De volgende morgen werd er in de stad een bevel van Generaal Bredov opgehangen, dat Kiev van nu af aan zijn plaats weer voor eeuwig zou innemen in het heilige Rusland, dat een en ondeelbaar was.’
Ik denk dat dit de emotie is die helpt de Russische claim op delen van Oekraïne te begrijpen. In dit fascinerende artikel van Ben Judah , de schrijver van Fragile Empire: How Russia Fell In And Out Of Love With Vladimir Putin wordt daar nog aan toegevoegd hoe romantiek de geopolitiek stuurt: ‘This is why Crimea is perfect Putin. Crimea is no South Ossetia. This is not some remote, mountainous Georgian village inhabited by some dubious ethnicity that Russians have never heard of. Crimea is the heart of Russian romanticism. The peninsula is the only part of the classical world that Russia ever conquered. And this is why the Tsarist aristocracy fell in love with it. Crimea symbolized Russia’s 18th and 19th-century fantasy to conquer Constantinople and liberate Greek Orthodox Christians from Muslim rule. Crimea became the imperial playground: In poetry and palaces, it was extolled as the jewel in the Russian crown. (In dit stuk verklaart Judah ook waarom Poetin niet bang is voor het westen: het Westen heeft het ethisch besef van een hedge-fund.)
De Krim is ook de ‘Dame met het hondje’, ‘Jalta’, miljoenen Russen gingen op vakantie op de Krim. In Marc Jansens prachtige Grensland Geschiedenis van Oekraïne dat over twee weken verschijnt, wordt helder verklaard waarom de Krim precies de plek is waar de Russen dit maal begonnen zijn. Eigenlijk hebben de Russen nooit echt afstand van de Krim genomen. Romantiek en geopolitiek spannen hier samen.
In 1787 liet Potemkin, adviseur en minnaar van tsarina Catharine de Grote zijn befaamde Potemkin-dorpen opzetten langs de oever van Djnepr: om Cathatrina te tonen hoe ver het al was met de ontwikkeling van de Krim. De dorpen bestonden alleen uit façades, zodat Catherina vanaf de rivier de indruk kreeg dat er flinke bloei en ontwikkeling gaande was. De Krim appelleert aan de romantiek in de Russenziel en heeft een lange geschiedenis van Russische inmenging, claims, bedrog en valse voorwendselen. Warme gevoelens die een nieuwe Koude Oorlog waard lijken te zijn.
