Afgelopen zaterdag organiseerde ik met twee anderen een Malcolm Lowry-avond. We bestelden Mexicaans, keken naar de verfilming van Under the Volcano en dronken mezcal.
Under the Volcano is een cultboek, waarvan de slotzin beroemder is de inhoud: ‘Somebody threw a dead dog after him down the ravine.’ Een briljante slotzin. Het nadeel is dat je het einde al kent als je aan het boek begint. In de vierhonderd pagina’s die aan deze regel voorafgaan, wordt de laatste dag van de alcoholistische consul George Firmin beschreven, die in een slaapstadje in Mexico weinig anders doet dan mezcal drinken. Hij is, in de woorden van een van de andere personages, eigenlijk altijd ‘perfectamente borracho’.
In Bij nader inzien van J.J. Voskuil wordt zo veel gerookt, dat Renate Rubinstein erover opmerkte: ‘Hadden ze hun sigaretten niet zelf moeten rollen, dan was het boek voor de helft korter geweest.’ Iets vergelijkbaars zou gezegd kunnen worden van Under the Volcano: als alle handelingen die op het drinken betrekking hebben (het inschenken, het glas aan de lippen zetten, de alcohol door het lichaam voelen golven) waren geschrapt, dan was dit boek een dunne novelle geworden. Eigenlijk staat niet de consul centraal, maar de alcohol. Ik ken iemand die beweerde dat hij zich van het lezen van Under the Volcano dronken begon te voelen. En Gerard Reve, zo staat in diens biografie, nam zich voor om te stoppen met drinken toen hij het uit had.
Omdat de meeste schrijvers ook drinkers zijn, is het verklaarbaar dat dit boek vele literaire ambassadeurs kent. In Nederland zijn dat vooral A.F.Th. van der Heijden, P.F. Thomése en L.H. Wiener, die niet alleen over Lowry hebben geschreven maar ook net als hij de zowel lyrische als desastreuze gevolgen van het ‘koningswater’ (term van Wiener) uitvoerig hebben beschreven.
Toch wordt Under the Volcano niet alleen als ‘alcohol-roman’ gewaardeerd. De zonet genoemde Reve gebruikte het boek als werkmodel bij het schrijven van Bezorgde ouders. Under the Volcano beantwoordde aan zijn ideaalbeeld van een roman, namelijk: een boek waarin eigenlijk niets gebeurt maar dat wel over ‘alles’ gaat. Maar in Lowry’s tijd waren uitgevers er niet enthousiast over. Het manuscript werd overal afgewezen. De auteur schreef daarop een veertig pagina’s lange brief aan uitgever Jonathan Cape waarin hij uitlegde waarom het wél een goed boek was. In sommige edities van Under the Volcano is deze brief opgenomen. Een lezer die moeite heeft om erdoorheen te komen, kan zich zo door de schrijver laten overtuigen om door te lezen.
Het was nog niet zo makkelijk om voor deze Malcolm Lowry-avond een fles mezcal te bemachtigen. Bij Gall&Gall verkopen ze het niet, sterker nog: de medewerker die ik sprak had er nog nooit van gehoord. Ik moest het hem dus uitleggen. Alleen kon ik dat ook niet echt. ‘Een soort tequila,’ zei ik. Maar dat is het niet.
Op internet bestaan er tientallen websites waarop de zin ‘What is the difference between mezcal and tequila’ te lezen valt. Maar omdat al die websites steeds net weer een andere uitleg geven, wordt het er alleen maar onduidelijker van. Het zou te maken hebben met de distilleerlocatie (mezcal wordt gemaakt in Oaxaca, de stad waar Lowry in de jaren dertig woonde) en het type agave waar ze van gemaakt zijn. Maar ergens anders staat dat mezcal de verzamelnaam is voor alle alcoholische dranken die van agave worden gemaakt, waarvan de bekendste tequila is. Misschien moet je zoiets ook niet willen begrijpen als je de nacht ervoor te veel gedronken hebt. Het leek me dat je een Malcolm Lowry-avond met een kater hoort te beginnen.
Wat in ieder geval een makkelijk te begrijpen verschil is met tequila, is dat er in een fles mezcal een worm drijft. Een smaakloze worm overigens. De drank zelf doet denken aan petroleum. Ik kan niet zeggen dat het mijn lievelingsdrankje is geworden.
We aten Mexicaans, dronken mezcal en keken naar Under the Volcano. De film blijft behoorlijk trouw aan het boek. Al is er aan het einde een belangrijk verschil. Ik was namelijk benieuwd of en hoe ze de laatste zin van het boek zouden visualiseren. Zouden we een neerstortende hond te zien krijgen? Helaas. Geen dode hond. Je ziet alleen de consul met zijn wang op de grond liggen, terwijl hij wordt omsloten door duisternis. Even daarvoor is hij neergeschoten door een groepje Mexicanen.
