In het Bijlmerparktheater zag ik ‘De Gliphoeve’, een enorm fijne muziektheatervoorstelling van Orkater met een tekst van Bodil de la Parra. In de jaren zeventig als veel Surinamers naar Nederland emigreren, belandt een gezin zonder vader op de Gliphoeve: een grote flat waar nu de Bijlmer is (maar voor die tijd) die bedoeld was voor Nederlandse gezinnen die de stad wilden ontvluchten, maar die gingen niet. De Surinamers die vaak slecht behuisd in de binnenstad in pensions zaten, kraakten de ruime flat en maakten er een alternatief voor thuis van. Samen is het fijner. Het is een warm-tragische voorstelling over verlangen, ontheemdheid, slecht behandeld worden, drugs en toekomstdromen. Uitstekende tekst, prachtig decor, meeslepende muziek en geweldige acteurs. Alle reden om dit nog te gaan zien.
In Ellen Ombres nieuwe roman Last dezelfde beweging. De hoofdpersoon die redelijk langs de lijnen van de auteur lijkt te leven, verhuist in de jaren ’60 naar Amsterdam vanuit Paramaribo. Lot, zoals ze heet is gefascineerd door haar veronderstelde band met de Nassy’s, een familie van Sefardische Joden die nagejaagd door de Inquisitie al vroeg in Suriname belandden en er vaak wrede meesters en vooral meesteressen werden op Jodensavanne, een beruchte plantage. Als het meisje 8 jaar is begint de roman en ze leert van haar vader dat ‘lernen’ hun uitweg is: goed studeren en kennis verzamelen. In de aanvang van de roman de vader, bij de afsluiting een andere oude heer vertellen haar brokstukken van die geschiedenis. Het jammere, misschien geheel realistisch, is dat dat steeds zo weinig blijft, en dan ook nog voortdurend herhaald wordt, alsof er feitelijk niet te achterhalen valt. Maar je wel moet leven met die achtergrond, in dat land. (Voor de liefhebber is er een cameo van Joop Goudsblom te lezen in de roman. Tijdens etentjes met de Nederlandse man met Joodse achtergrond met wie Lot een relatie krijgt – die Baruch heet, en verdachte overeenkomsten met Abram de Swaan lijkt te hebben – met wie Ellen Ombre volgens Wikipedia een poos getrouwd was – verschijnt een verlegen sociologieprofessor, Cas, die het voortdurend over Norbert Elias heeft.)
De Joods-Surinaamse thematiek lijkt het fort van Ombre te zijn. Boeiend genoeg, omdat het alles ingewikkeld maakt: slachtoffer en dader ineen is er steeds genoeg om je karakter of je geschiedenis te bevragen. De vervlechting van historische informatie met een biografische lijn is niet helemaal goed op smaak gebracht in deze roman. Maar de denkproblemen die je je kunt voorstellen in de situatie van Lot zijn sterk en trillen door de tekst heen.
