[Charlotte Mutsaers, brief aan Fotograaf X]
Amsterdam, 19-11-2010
Geachte Fotograaf X,
Bedankt voor de uitvoerige reactie, dat stel ik zeer op prijs.
Ondertussen blijft het opmerkelijk dat er naast de bewonderende geluiden over mijn portret die u zouden hebben bereikt, talloze berichten aan mij van het tegendeel getuigen. Dat komt volgens mij niet doordat de zogenaamde leek minder verstand zou hebben van fotografie dan uw vakgenoten. Hoewel ik zeker niet wil beweren dat u een slechte fotograaf bent – ik ken daarvoor te weinig van uw werk – vermoed ik dat de eventuele waardering van mijn portret vooral te maken heeft met wat u zelf in een interview het relativeren van bepaalde personen hebt genoemd.
Sommige mensen vinden het kennelijk heerlijk of
Ik snap precies wat hiermee wordt bedoeld en word hier dan ook niet vrolijker van. Sommige mensen vinden het kennelijk heerlijk of journalistiek interessant om mensen die veel eer krijgen toegezwaaid eens portretmatig op hun plaats te zetten en derhalve onflatteus of anderszins vertekend af te beelden: liefst lelijk en vreemd qua kleur en schaduw, lekker kaal en in hard licht zogenaamd teruggebracht tot de essentie. Had hij of zij ook maar niet zo astrant moeten wezen…
Daarbij komt dan nog het levensgrote misverstand dat een foto waaruit mocht blijken dat de fotograaf het de gefotografeerde heeft gegund om er ‘voordelig’ op te staan (zeer belangrijk voor iemand in de publiciteit!), voor oppervlakkig wordt gehouden, een welhaast calvinistisch standpunt dat droefheid hoger dan vrolijkheid aanslaat, grauwheid hoger dan schoonheid etc. Pas een foto die de gefotografeerde terugbrengt tot die zogenaamde essentie, wat dat dan ook moge zijn, zou iets bloot geven van diens kern. Rieneke Dijkstra verkoopt deze kletskoek ook al jaren. Ik vind haar badpakfoto’s best aardig, zeker qua licht en kleur maar men moet niet beweren dat men aan de geportretteerde meisjes de onzekerheid
kan aflezen van hun puberteit. Ze hadden waarschijnlijk gewoon het land dat ze niet mochten lachen of gesticuleren, dat ze er sip op kwamen, en dat ze hun uitdrukking moesten ‘bevriezen’ in verband met het gebruik van een platencamera, meer niet. Een strak gezicht kan net zo natuurlijk of onnatuurlijk zijn als een lachend gezicht. Als u eerlijk bent, zult u dat moeten toegeven. De menselijke kern bestaat niet. Dat is pas intrigerend! De rest is manipulatie en truc.
Dan nog even over uw vrijheid. Best, die gun ik u in zekere zin
Uw foto van mij met champagneglas in de handen vond ik destijds zeer geslaagd. Het vrolijke moment was spontaan en kwam goed over. Mijn bezwaren gelden dan ook nadrukkelijk niet uw journalistieke werk maar veeleer een deel van uw portretwerk. Voor een portretsessie is van beide kanten veel inzet en concentratie vereist. Dat doe je niet zomaar even tussendoor, daar kan ik over meepraten. Wat is nu het vreemde? In tegenstelling tot wat bij de gewraakte foto werd gesuggereerd, heb ik nimmer een portretsessie met u gehad! De waarheid is dat ik tijdens een optreedmiddag door u werd gefotografeerd voor de krant (gewoon journalistiek) en dat mij nadien werd gevraagd of er nog ‘even’ een paar shots mochten worden gemaakt. Dit gebeurt wel vaker. Ik heb daar doorgaans veel bezwaar tegen omdat je kop daar letterlijk en figuurlijk niet naar staat, en je steevast moet plaatsnemen in een saaie gang of hal met akelig licht, terwijl je daar helemaal niet voor gekomen bent. Maar helaas, uit vriendelijkheid heb ik toch toegestemd. Daarbij heb ik uiteraard niet gedacht dat u de betreffende foto in een boek zou laten zetten zonder hem eerst aan mij te hebben willen tonen. Daar sta je dan met je vriendelijkheid. U heeft bereikt dat ik voortaan veel voorzichtiger zal zijn. Ook voor goedbedoelende collega’s niet zo prettig.
Dan nog even over uw vrijheid. Best, die gun ik u in zekere zin. Maar noem het niet per se artistieke vrijheid. En waar is mijn vrijheid eigenlijk? Als mijn kop die vlug, vlug ergens werd geschoten ineens ten bate van u zelf in een boek wordt geplaatst, is het toch gewoon handel? En die handel, die dankt u toch aan mij? Het is eigenlijk al heel gek dat ik er niet voor word betaald vermits de ‘waarde’ van mijn kop hoofdzakelijk verworven is door mijn werk. En dat alles achter mijn rug om moest gaan zogenaamd om uw artistieke vrijheid te behoeden is natuurlijk te absurd voor woorden. Ik vrees dat u mijn afkeuring gewoon… vreesde.
Afijn, zoals u merkt zit ik er nog vreselijk mee in mijn maag en op verschillende vlakken. Ik ben in elk geval blij dat u verdere publicatie van de foto onmogelijk maakt. Kan de foto ook verwijderd worden van de sites op internet?
Vriendelijke groet,
Charlotte Mutsaers
