Een ontslapen mode-koning
door Adriaan Morriën
Christian Dior heeft het aanzijn van onze straten even ingrijpend veranderd als de autoindustrie, zonder dat zijn revolutie tot een verkeersprobleem heeft geleid. De lange rok werd in 1947 gemakkelijker aanvaard dan de korte rok na de eerste wereldoorlog, die bij behoudende kringen op verzet stuitte, omdat de kuisheid in 1920 nog onder de knie begon. Na de proclamatie van de new look moet er in het Vaticaan en menige Hollandse pastorie een zucht van verlichting zijn geslaakt. Aan het evangelische gebod, dat wij de naakten moeten kleden, werd door Dior op een sierlijke wijze gehoorzaamd. Hij was een Willebrordus van de mode, die de ontkerstening van de wereld met de schaar heeft opgeschort. Wanneer de mode niet zo’n vluchtig en veranderlijk verschijnsel was, zouden wij zijn sanctificatie tegemoet kunnen zien. Heilige Christiaan, bid voor ons, nu en tijdens het Boekenbal!
Was Dior katholiek? Heeft de Paus hem in audientie ontvangen, zoals de Heilige vader ook Sophia Loren eigenhandig zijn zegen heeft gegeven? Het is niet zo belangrijk dat te weten, omdat de magische formule van de new look niet in een klooster, maar op een kantoor werd uitgedacht. Achter de elegante en vriendelijke monnik Dior zien wij de gestalte opdoemen van de Franse textielkoning Marcel Boussac, die de naoorlogse droom heeft gefinancierd en daardoor mogelijk gemaakt. De new look was de vernuftige oplossing van een productieprobleem. Maar hij was ook de correctie op een vooroorlogse begoocheling. De korte rok is ondenkbaar zonder de strijd voor de emancipatie van de vrouw, waarmee wij uit de negentiende in de twintigste eeuw zijn gestapt, een strijd die veel stof en tenslotte alle rokken heeft doen opwaaien. De maatschappelijke afzondering, waarin de vrouw had geleefd en die zij als een vernedering had leren zien, moest verbroken worden. De vrouw had recht op een plaats naast de man, niet alleen in het tweepersoonsbed of onder een kroonluchter, maar ook op het kantoor en in de volksvertegenwoordiging. Hoe kon zij dat recht beter demonstreren dan door haar ene been, met de knie goed zichtbaar, over haar andere been heen te slaan?
Vrouwen hebben haar zelfstandigheid en onverschrokkenheid bewezen door zich in lappen te hullen, die er voornamelijk op berekend waren de benen onbedekt te laten. Tussen knie en sleutelbeen heerste een onbeschrijflijke verwarring. Het heeft tot Dior geduurd voordat wij opnieuw hebben begrepen, dat het niet de bedoeling van vrouwenkleding is om iets te demonstreren, maar om iets te suggereren. De mode uit de jaren twintig en daarna betekende de vulgarisatie van het vrouwelijke streven naar zelfstandigheid, de secularisatie van een mythe, waarover de principiële voorvechtsters ongetwijfeld uiterst verontwaardigd zijn geweest. Nu die mythe een realiteit is geworden, even broos, aanvechtbaar, onvolkomen en vrijblijvend als iedere werkelijkheid, is ook de noodzaak verdwenen om haar secularisatie of vulgarisatie au sérieux te nemen of er plezier aan te vinden.
De vrouwenemancipatie gaat door, maar zonder de fanatieke hartstocht waardoor hier en daar wat aanbiddelijk bloed is gevloeid. Vrouwen mogen stemmen, opereren, boekhouden en vrijzinnig preken, maar het is niet langer nodig dat zij haar benen laten zien om te bewijzen dat de kuisheid verschoven is. Kuisheid was altijd verschuifbaar, nauwelijks door een mode, maar door iets persoonlijks dat overblijft nadat alle kleren zijn afgelegd. De korte rok vulgariseerde de strijd om onafhankelijkheid op een gebied waar onafhankelijkheid slechts zelfbedrog kan betekenen, een vrouwelijk neutralisme dat tegelijk rommelig en schaamteloos met de vijand heulde. Diors new look maakte een eind aan deze strijd, die op een verkeerd terrein dreigde te worden uitgevochten. Met een schaar in de hand, een centimeter over de arm en een speld tussen de lippen ontwierp hij een vredesverdrag, waardoor de overwinnaar tot herstelbetalingen werd gedwongen, zoals het in echte oorlogen meestal ook het geval is. Sinds 1947 mogen vrouwen er weer als vrouwen uitzien. Het is zelfs Dior niet gelukt dit door hem bevolen eerherstel ongedaan te maken.
