Adembenemende traagheid en de zwaarte in eeuwen in golvend steen uitgedrukt. Zo ongeveer herinner ik me de Aya Sofia in Istanbul. De lome golving van de stenen platen op de gaanderijen vormen een beeld dat vaak bij me terugkomt, zonder dat ik precies weet wat het betekent. Ik heb ook een paar kurkeiken in Portugal, een dijk in Waterland en een bremstruik op Kintyre die hetzelfde doen: hardnekkig verschijnen voor je geestesoog wanneer je bent gaan liggen om te slapen.

De grote vroeg-middeleeuwse kathedraal die later moskee werd representeert meer dan welk ander oud gebouw ook de last van de geschiedenis. Alles is ouderdom aan dit gebouw, ervaring, belevenis, het mastodont zucht echt onder eeuwen. De lichte golving in de zeer brede gaanderijen op een meter of 6 hoogte laat alleen maar zien dat het hele gebouw een tikje ongelijkmatig ingeklonken is, maar geeft daarmee een soort flegmatisch stromende tijd weer. Het gebouw is tijd geworden. Gestolde tijd. Een gelijksoortige zichtbare vertraging en eeuwomspannende existentie als deze wurgvijg van Les Murray is.

Wurgvijg

Ik verheug me er honderdjarig traag in

dat ik Goegoembah de wurgende vijg ben

uit vogels geboortig om diepten van deze

wespbladige brandboom te begroeien alom

de gesmolten stilte langs zijn sponzige romp

kruislings omklampend en zelfs mijzelf

overwoekerend tot mijn weelderig blad

uitrijst om de zon woudhoog te aanbidden

terwijl mijn schaduw-koelste behoefte een lang

verlangde verdieping bereikt die mijn hout

omzet in wortelkristallen en ik me voltooi

op machtige schragen alleen verheven

in worstelomarming zonder resten van rot

tot het rijpende regendak ben ik één.

(Les Murray, vertaling Maarten Elzinga)

Volgende week ga ik kijken of de Hagia Sophia dezelfde indruk van steengeworden mensengeschiedenis toont. De viscositeit van eeuwen. Of er iets aan die indruk veranderd is en of dat dan in mij besloten ligt. En of Istanbul verder nog de  Pamuk-achtige melancholie te bieden heeft of dat juist dat het laatste decennium ook sterk veranderd is.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot, zit in de redactieraad van Tirade.

Een suggestie van Jules Renard in zijn dagboek is een boek te schrijven met waarvan hij houdt zodat er een portret ontstaat op basis van zijn voorkeuren. De wereld zoals je die wilt. En de contouren van de wereld die je minder bevalt. Maandag beviel me een uurlang Erik Verlinde die uitlegt wat zwarte gaten en wat donkere energie en materie is, bij Science & Cocktails in Paradiso. Minder beviel me dat deze lezing in het ouderwets steenkolen Engels gehouden werd voor een voornamelijk Nederlandstalig publiek, en dat het na een uur al klaar moest zijn en dan men toen bijna opgelucht aan de cocktails ging. Dinsdag at ik in de vegan junkfoodbar een echte hamburger waar geen beest voor geleden had, met druipende kaas erover waar geen melk aan te pas kwam. Nep maar lekker is een aantrekkelijke optie. In 2007 at ik bovenop een Chinese berg in een boeddhistisch klooster  een paar dagen allerhande soorten vlees en vis, kunstig nagemaakt van onduidelijke maar smakelijke ingrediënten waaraan evenmin een beest te pas was gekomen.

Woensdagavond in de Rode Hoed lazen dichters die inzonden voor de Turingwedstrijd voor, misschien wel voor het eerst voor publiek er zaten geweldige zinswendingen bij, geestige gedichten en oprechte pogingen de wereld te veranderen. Mijn gewoonte in beleefdheid terug te schieten in gezelschap maakt me een stugge gesprekspartner die bovendien vermoedelijk zichtbaar verlangt naar papier boven gesprek, naar donkere luchten boven kunstlicht en naar stilte boven geroezemoes.

Ik houd ervan heel langzaam te koken zodat ik al bijna aan het werk moet om vanavond om 19 uur een cassoulet au confit de canard op tafel te hebben. De eenden die gekonfijt eindigen vlogen een jaar geleden rond in de Dordogne, zeg in Saint-Avit-Sénieur.

In Outline doet Rachel Cusk het net anders: ze schrijft een portret van zichzelf, de contouren van haar bestaan worden zichtbaar door de weerslag van gesprekken met anderen, geweldige gesprekken in hun geloofwaardige afwisseling en relatieve alledaagsheid al is de manier waarop ze opgeschreven zijn en met name hun arrangement heel kunstig en veelbetekenend.

Ik houd van een goede verkoper en de mogelijkheid toch nee te zeggen tegen zijn product. Ik houd van een afwisseling van gesprekken die heel persoonlijk is, die niemand dan jij meemaakt en zo betekenis aan je dagen geeft en de rust waarin je daarover na kunt denken en nakauwen op toevallige bijzinnen die toen niets betekenden, poëzie in conversatie.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot, zit in de redactieraad van Tirade.