Kun je ooit je eerste kennismaking met de kleur van een mediterrane zee vergeten? De zinderende schittering van volle zon door kristalhelder water, sardines, inktvisjes, helroze kwalletjes die meedeinen en het geklots tegen een kade? Een dergelijke ervaring hebben Noord-Amerikanen die op zeker moment afzakken naar de Caraïben. Alsof je opeens meer lucht krijgt. Het is heel mooi te zien op een overzichtstentoonstelling van Winslow Homer (1836-1910) in het Metropolitan Museum in New York. Homer is een van de grote 19e eeuwse Amerikaanse schilders. Soms schildert hij erg romantisch zoals de Noor Hans Dahl, een tijdgenoot, maar hij is veel maatschappelijker betrokken. Slavernij is een thema dat hem raakt, de Amerikaanse Burgeroorlog heeft hem zeer beziggehouden. En dan gaat ‘ie op reis naar de Bahama’s. Op de tentoonstelling verandert dan het licht, de sfeer, de toon, alles eigenlijk, tot en met materiaal toe: hij kiest opeens voor waterverf. Het is een schitterende verzameling schilderijen, de Caraïbische beelden van Homer. Ik moest denken aan de Grieks-Ierse schrijver Lafcadio Hearn die de Amerikanen zozeer een Amerikaanse schrijver vinden dat hem de eer te beurt viel van een compleet deel in de prachtige Library of America. Hearn brengt jaren in de West-Indies door en beschrijft zijn eerste reis vanuit Amerika in een boek dat begint met ‘Midsummer trip to the tropics’. Het is in veel opzichten een trip want Hearn gaat helemaal los in het boek over de kleuren die hij ziet. Ik ken geen kleurbeminnender tekst.
‘Zesde reis dag. Wind is zacht van temperatuur en trekt aan, maar de lucht is zeer helder. Een indigo zee, met mooie witte koppen. De kleur van de oceaan wordt dieper: het is nu erg rijk, maar ik vind het minder mooi dan voorheen; het is een weelderige viooltjestint. Dicht bij het schip ziet het er zwart-blauw uit, de kleur die betovert in bepaalde Keltische ogen’. Zo gaat hij maar door.
(Sixth day out. Wind tepid and still stronger, but sky very clear. An indigo sea, with beatiful whitecaps. The ocean colour is deepening: it is very rich now, but I think less wonderfull than before;- it is an opulant pansy hue. Close by the ship it looks black-blue, – the colour that bewitches in certain Celtic eyes.)
Net als Homer in een steeds groeiende liefde voor zijn omgeving, een herkenning misschien ook, deze wereld raakt ze echt. De dertig of nog wat Caraïbische schilderijen die er hangen van Homer delen dat ook mee, de liefde voor die omgeving en je voelt door het aquarel heen wat Winslow Homer daar aantrof en hoe dicht hem dat op de huid zat. Misschien het mooiste deel van zijn oeuvre. En misschien is het mooiste het contrast met het veel negentiendeeeuwser werk daarvoor. Alsof in de tropen pas de moderniteit doorbreekt. En ook steeds meer: De mens. En de onvergetelijke schoonheid van je eerste echt blauwe zee, een beeld waaraan je in donkere nachten nog wat hebt.
De lucht is zo blauw als vergetelheid.
De lucht is zo blauw als blauwsel waarmee destijds
linnen werd gewassen om witter te zijn.
(Herman de Coninck)
