Vorige week vond ik in Schimmelpennink toevallig een fraaie bibliofiele uitgave. Het is een boekje van rood linnen met zilveropdruk. Achterin is te lezen dat het in een bescheiden oplage van veertig stuks is gedrukt: in mijn exemplaar staat met verkleurde rode inkt, die doet denken aan opgedroogd bloed, het nummer dertien geschreven.
Ik kocht het boek niet vanwege de auteur. Van Boudewijn van Houten (1939) weet ik voornamelijk dat hij een reactionair met een redelijk discutabele reputatie is. Ik ken verder alleen zijn ‘documentaire roman’ Zoveel lol. Een jaar in het studentencorps (1971), een fascinerend en ontluisterend boek dat de aantrekkingskracht die dit instituut op sommige mensen uitoefent heel goed duidt en laat zien dat het corps de afgelopen halve eeuw nauwelijks veranderd is. Van het onderwerp van deze uitgave, de Franse schrijver Roger Vailland (1907-1965), had ik nog nooit gehoord. Het was puur de prachtige titel die me overtuigde: De jacht op het geluk.
Toen ik dat op de eerste pagina zag staan moest ik meteen denken aan Het leven van Henry Brulard, het lijfboek van E. du Perron. In deze overweldigende autobiografie blikt de vijftigjarige Stendhal (1783-1842) terug op zijn leven. Al schrijvend maakt hij de balans op: hij probeert te achterhalen hoe hij geworden is wie hij is, en te bepalen wanneer hij werkelijk gelukkig is geweest. De openingszinnen zijn zo mooi dat ik het boek in de weken nadat ik het uit had regelmatig even opensloeg om ze te herlezen:
‘Vanmorgen, 16 oktober 1832, stond ik bij de San Pietro in Montorio op de Janiculumheuvel in Rome, in prachtige zonneschijn. Een lichte, nauwelijks merkbare sirocco dreef een paar witte wolkjes over de Monte Albano, de lucht was heerlijk warm en ik was gelukkig dat ik leefde.’ (vertaling C.N. Lijsen)
Mijn intuïtie klopte. Vailland blijkt een bewonderaar van Stendhal en een levenslustige non-conformist te zijn geweest, die beweerde dat ‘de jacht op geluk’, zijn levenswijze, ‘een verschrikkelijke ernst vereist.’ Hij was aanvankelijk journalist en schreef later een reeks populaire romans, waaronder La Loi (1957), die bekroond werd met de Prix Goncourt en in 1960 bij Meulenhoff in vertaling verscheen. Tijdens de oorlog zat hij in het verzet en daarna was hij militant communist – totdat hij in 1956 tijdens een reis naar Moskou zelf de wreedheid van het Stalinisme aanschouwde. Hij bleef tot zijn dood uitgesproken links, maar ook een individualist; Vailland was een politicus zonder partij.
Daarmee staat hij best ver van Boudewijn van Houten af. Dat heeft die laatste niet verhinderd om vijftig jaar na de dood van Roger Vailland een schitterend portret af te leveren. Het boek bestaat uit een klein profiel, een licht bewerkt interview dat Van Houten met de schrijver heeft afgenomen, slechts enkele weken voor diens plotselinge overlijden, verslagen van bezoeken aan Vaillands weduwe Elisabeth en gesprekken met andere intimi, en tot slot een katern met korte vertaalde citaten uit het oeuvre van Roger Vailland.
Van Houten was destijds duidelijk idolaat van de Franse schrijver, hoewel hij zich daar nu enigszins tegen probeert te verzetten. In zijn nawoord noemt hij Vailland ‘pompeus’, ‘een stoerdoener’, maar toch leest het boek als een liefdevol eerbetoon aan dit markante, intense figuur, waarover een tijdgenoot het volgende zei: ‘Alles leek hem zich ertoe te lenen verslonden te worden. Boeken en vooral vrouwen. Van beide gebruikte hij gelijktijdig een grote hoeveelheid.’
Naast informatie over Vaillands opvattingen bevat De jacht op het geluk nog een bizar verhaal over het plan om de collaborerende schrijver Louis-Ferdinand Céline (1894-1961) te liquideren, wat om zuiver literaire redenen werd afgeblazen, en een indrukwekkende anekdote over de dood van de auteur. Vailland had terminale longkanker. Toen hij na een bezoek aan Parijs met zijn vrouw terugreed naar Meillonnas werd hij onwel. Omdat zijn vrouw geen auto besturen kon, reed hij verbeten door naar huis, om daar vervolgens pas te sterven. Voor de duidelijkheid: die afstand betreft zo’n vierhonderd kilometer.
Het is een kort maar vol leven dat hier herinnerd wordt, en dat vrijwel geheel volgens Vaillands eigen adagium geleefd is: ‘Geluk is de enige plicht.’
