Hoe het uitlezen van De Avonden de deelnemers van het facebookevent (22 t/m 31 december jl.) is vergaan weet ik niet precies. Ik had in elk geval toch enige moeite met deze herlezing, wat ik van te voren niet had verwacht. Het is me niet gelukt om de dagen tussen kerst en nieuwjaar bij te benen met één hoofdstuk per dag. Helaas, maar wellicht des te passender in dit geval, heb ik ook geen sterke mening over het boek. Uiteindelijk ben ik het nog het meest eens met het, vermoedelijke apocriefe, citaat van Nescio: ‘Dat is geen boek: dat is een onboek.’
Er was tenminste één lezer in de groep die het ‘fantastisch’ vond. Meteen kreeg zij tegengeworpen dat het weliswaar goed geschreven maar ‘nog steeds een kutboek’ is. Voor goede boeken geldt dat de voor- en tegenstanders gelijkelijk zijn verdeeld over de twee kampen. De sterke kanten van De Avonden zijn tegelijkertijd ook wat andere lezers juist verfoeien: de gortdroge, supergecomprimeerde beschrijvingen; de (pijnlijke) herkenbaarheid van de scènes en de algehele awkwardness die overweldigend is. Sommigen vinden dat hilarisch terwijl het soort leedvermaak dat Reve beoogt voor anderen helemaal geen kwestie is van ‘la la, lachen lachen, honderd procent vermaak’ (p. 252). De sadistische trekken van hoofdpersoon Frits, bijvoorbeeld in het derde hoofdstuk, vind ik persoonlijk even verschrikkelijk als grappig.
De Avonden is misschien geen gemakkelijk boek voor de hedendaagse lezer, maar het gevoel dat eruit spreekt overstijgt de tijd van de wederopbouw wel degelijk. Ik schreef al eerder dat het boek voor mij voornamelijk staat voor een saaie periode van het jaar die gepaard kan gaan met een flinke dosis verveling. In principe gebeurt er in het hele boek dan ook niets: Frits maakt geen ontwikkeling door en een overkoepeld verhaal ontbreekt. De opeenvolging van scènes laat vooral zien hoe de tijd verstrijkt. Zo zullen de laatste dagen van het jaar nog heel lang voorbij gaan; nieuwe Frits van Egtersen zijn er ook volop in tijden van smartphones en keuzestress.
Het is dus wachten op een nieuwe De Avonden, een herbewerking in de geest van Reve. Een boek dat de tongen ongetwijfeld nog meer zal losmaken dan het origineel. Wat mij betreft zou dat er als volgt uit kunnen zien.
In hoofdstuk I wordt Frits halfwakker van de wekker die hij drie keer uitzet, voordat hij koffie maakt met de oude percolator op het gasfornuis. Dan kruipt hij terug in bed om te bedenken wat hij die dag gaat doen. Het is maandag, maar hij hoeft niet te werken. Hij besluit cadeaus voor de aanstaande kerst te zoeken, waar hij uiteindelijk niet in slaagt. In hoofdstuk II komt Frits thuis van werk, om meteen op zijn fiets te stappen op weg naar een oude vriend, die pas na drie keer aanbellen opendoet. ‘Wat doe jij tegenwoordig?’ vraagt hij. ‘Ik werk op kantoor. Daar vouw ik brieven en als ik die gevouwen heb stop ik ze in enveloppen en breng ze naar de post.’ ‘Misschien wil ik vertrekken uit dit land, nu ik ontslagen ben,’ zegt de vriend terwijl hij nog een gin-tonic inschenkt. Op weg naar huis rijdt Frits met volle vaart op een auto die plotseling remt. In hoofdstuk III doet Frits, zijn laatste kans grijpend, kerstinkopen. Hij reist in het begin van de middag met de trein naar het noorden des lands. Onderweg staart hij naar Facebook, waarbij hij zich afvraagt of hij zijn account zal verwijderen nu met ingang van 1 januari de voorwaarden veranderen. Zijn tijdlijn komt hem voor als een bron van tijdverspilling. ’s Avonds bezoekt hij zijn grootouders, die hem zwarte koffie te drinken geven ofschoon hij het daarvoor eigenlijk te laat vindt. In hoofdstuk IV volgt Frits een tenenkrommende conversatie die zijn vader voert aan de telefoon. ‘Schikt het morgen? Of vrijdag? Ik kijk even naar…’ ‘Ik weet het niet!’ roept Frits’ moeder, ‘moet je niet naar mij kijken.’ ‘Ik weet het niet, ik weet niet…’ zegt zijn vader in de hoorn. Etc. etc.
