Op een winderige dag stond ik op de Dam met een groot achtkantig bord. Daar stond op: ‘Zolang er systemisch racisme is, staat hier iemand’. Er liep winkelend publiek voorbij – het was juni 2020, toen moest de ‘tweede golf’ nog komen.
Ik stond daar om mij uit te spreken, om de strijd tegen racisme te steunen. Daar ging nog heel wat twijfel aan vooraf. Welke openbare ruimte zoek ik voor mijn steunbetuiging? Ik twijfelde vooral ook over het internet. Luisteren we in de online meningenmachine wel echt naar elkaar? Is de discussie daar niet regelmatig veel te verhit? Ik stuitte op het initiatief #zolanghetnodigis. En dus stond ik met dat bord op de Dam.
Een stel liep langs en stak de duim op. Een vader duwde zijn kortgeschoren zoontje tegen zich aan, alsof ik met dat bord een mep zou uitdelen. Nee hoor, ik stond even stil als het levende standbeeld van de Dood een eindje verderop. Uit zijn mond hing een gigantische joint. Aan de overkant was inmiddels een Palestijnse éénpersoons-demonstratie gestart, gadegeslagen door een man met een Israëlische vlag. De politie arriveerde, evenals een tweede Magere Hein. Verdienen levende standbeelden eigenlijk nog wel wat tijdens een wereldwijde pandemie?
Een man koerste dwars over het plein op mij af. Of ik hem kon uitleggen wat ik met ‘systemisch’ bedoelde. Ik wilde zeggen dat het wat mij betreft gaat over systematische discriminatie vanuit instanties, maar ook over gedragspatronen van mensen in het algemeen, maar de man was al begonnen aan een lang betoog. De kern was dat er op mijn bord ‘endemisch’ had moeten staan. Ik vroeg me hardop af of we de kwestie wel moeten terugbrengen tot een semantisch vraagstuk. Hij riep dat ik closed-minded was en beende weg.
De man met vlag kwam op me af en zei dat hij beter wist dan wie dan ook wat racisme is. En dat we vandaag de dag alles maar op een grote hoop gooien. Ik vroeg hem wat hij daarmee bedoelde; hij antwoordde niet en hernam met wapperende vlag zijn ronde. Een stel met kinderzitjes achter op de fiets stopte met piepende remmen voor mijn neus.
Ik was voorbereid op ongemakkelijke gesprekken, maar niet op deze woede. Het stel schreeuwde mij in het gezicht dat ik een cultuurmarxist was die blanke boeren in Zuid-Afrika aan de boom wilde opknopen. Ik zei dat ik in elk geval anderhalve meter afstand wilde houden. Op luide toon werd mij verweten lid te zijn van de racismegestapo die alles dwangmatig met bruine verf wil overgieten en zelfs koffiedrinken slavernij noemt. Deze twee mensen kwamen niet voor een dialoog.
Aan de overkant werd de man met de vlag weggestuurd door de agenten, en een derde Dood betrad het strijdtoneel. Gemoedelijk knoopte hij een praatje aan met zijn confrères. De man met het kinderzitje op zijn fiets schreeuwde dat de tractorboeren mij, als feministenhoer, maar eens moesten trakteren op een bezoekje. Dan zou ik wel anders piepen. Of helemaal niet meer. Nog beter.
Werd mij hier nu serieus de dood aangezegd? Mijn twijfel en verwarring namen in dat uur op de Dam alleen maar toe. Waarom liepen de emoties zo hoog op? Waarom waren deze mensen zo boos terwijl ze tegelijkertijd leken te ontkennen dat racisme bestaat? Niet alleen online, maar ook in het echt hebben we blijkbaar grote moeite te luisteren naar andere meningen. Hoe voeren we een gesprek over racisme? Ondertussen staat er nog steeds iemand met dit bord op de Dam.
(De foto toont de Engelstalige versie van het protestbord: op de andere kant staat de tekst in het Nederlands. Toen de derde Dood zich aandiende was de sfeer helaas niet meer zo geschikt om nog een foto te nemen.)
