Klimaat en oorlog vormden maar een betrekkelijk gering aandachtsgebied in deze verkiezingen. Hoewel juist nu wetenschappers meldden dat de Noordpool meer regen dan sneeuw te verwachten heeft in de nabije toekomst, en de Turken in oorlogsretoriek dicht bij het beleg van Wenen, 1683, kwamen.
Niet alleen zijn deze twee factoren nog in deze week relevant voor ons geweest, het zijn twee van de vijf beschavingsbedreigende aspecten volgens Jared Diamond. De Amerikaanse geograaf schreef een fascinerend boek over het teloorgaan van beschavingen, Collapse, How Societies Choose to Fail or Succeed.
Globaal gezien zijn er deze grote beschavingskillers: over ons zelf afgeroepen klimaatverandering, klimaatverandering buiten eigen schuld, vijandig wordende buren, het afbrokkelen van een juist heel bevriende handelsbuur, en een algehele onmogelijkheid je aan te passen.
Wanneer je ‘Trumpwatching’ wel eens overweegt of je aan het einde van een beschaving bent aanbeland is dit boek boeiende kost. Diamond neemt de lezer bij de hand en argumenteert zorgvuldig en vanuit vele disciplines over verschillende verleden beschavingen wereldwijd.
Mijn eerste interesse gold de ‘Greenland Norse’, omdat ik ‘in libris’ al even ronddwaalde over dat eiland. Diamond ging er kijken en vertelt heel duidelijk en met creatieve gebruikmaking van verschillende methodes wat er gebeurde. Deze Vikingnederzetting (van 985 tot 1450–1500), een boeren- en jagersmaatschappij zonder geld, ging om zeep door een combinatie van ruzie met Inuit, eigen klimaatproblemen, klimaatproblemen van buiten af (een paar veel koudere periodes) en het wegvallen van ondersteuning vanuit Europa.
Het type onderzoek is mooi: per boerderij wordt de mestvaal afgeschraapt en geteld hoeveel botjes van zeehonden zijn, en hoeveel van geiten en koeien etc. Schitterend inzicht verkregen via de afvalput. Zo zie je dus ook wat de rijke boerderijen waren en wat de arme, en dat op de noordelijker vestiging rendieren tot het menu behoorde, die werden geruild tegen ‘ leenkoeien’ als die de winter niet overleefd hadden, met de gunstiger gelegen, rijke boerderijen.
Een van de opmerkelijkste zaken is dat de uit Noorwegen en IJsland afkomstige immigranten eenvoudigweg geen afstand konden doen van rundvlees en melk, hoewel ze zich de zomer van drie maanden een slag in de rondte moesten werken voor hooi om de beesten 9 maanden (!) te voederen in een stal. Waanzin! En nog waanzinniger: de Greenland Norse aten geen vis. Nergens is een bevredigend antwoord te vinden op de vraag waarom niet, het is ongelofelijk omdat alle soorten vis proteïnerijk in je netten springen op Groenland. Een suggestie is: Erik de Rode, de stamvader hield toevallig niet van vis, of had zich eens in een graatje verslikt.
Aanpassen, niet te kieskeurig zijn, en op tijd weten wanneer het goed is te vertrekken, goed kijken naar die mensen die het lijkt te lukken. Dat lijken de wetten.
In Nederland kunnen we na gisteren nog even blijven.
——————————–
Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade. Vandaag verschijnt het Groenlandboek van Niko Tinbergen: Eskimoland. Hier schreef ik over dat boek.
