Eén van de teleurstellingen voor de lezers van The Lost Symbol, de nieuwe roman van Dan Brown, is dat het avontuur zich voor een groot deel afspeelt in de koude marmeren regeringsgebouwen van Washington, en niet in de luisterrijke zalen van het Louvre, en niet in Franse kastelen of Engelse kerken waar het mos tegen de muren groeit, zoals het geval was in De Da Vinci Code. Dat het zich in regeringgebouwen afspeelt komt door de Vrijmetselarij, die zich als vanouds flink genesteld zou hebben in de krochten van de politieke macht.
Van de Vrijmetselarij weet ik weinig of niets, maar van de binnenhuis-esthetiek waarin de leden zich kennelijk thuis voelen, sinds kort wel. De Vrijmetselarij was altijd een geheimzinnig genootschap waar je nooit het fijne over hoorde. Je vernam wel eens dat iemand er lid van was van wie je het niet gedacht had, en dat pleitte niet voor hem, want die had kennelijk een extra agenda, een tweede leven in de schaduw, waar anderen niet meteen van mochten weten.
Ter gelegenheid van Open Monumenten opende de afdeling Amsterdam van de Vrijmetselarij zijn deuren in de Vondelstraat. Misschien is het wel eens eerder opengesteld, maar voor mij was het nieuw. ‘Wat ons betreft is geheimzinnigheid verleden tijd’ zo zegt een informatiefolder, waarin ook staat dat de Vrijmetselaar door middel van ‘inwijdingen en ritualen’ op zoek is naar wijsheid en zelfkennis. Het was overigens niet de eerste keer dat ik in een gebouw van de Vrijmetselarij kwam. Als een van de juryleden van de Libris Prijs 2002 nam ik deel aan een vergadering die werd gehouden in een loge in Antwerpen. Dat was ook een gebouw met een inrichting waar je alleen met vergoelijkende ogen naar kon kijken: veel rondborstig bruin hout, zwaarbewerkte lambriseringen en veel krullen en balpoten. Een gebouw voor scherpe scheidingen in het haar, driedelige donkere pakken en horloges aan een ketting.
De Amsterdams afdeling van de Vrijmetselarij huist in een groot hoekpand aan de Vondelstraat. In de ruimte van de Blauwe Tempel (er is ook een Rode Tempel) verwacht je een tovenaar in een lange blauwe jurk, een puntmuts en met een twinkelend gouden toverstokje. Dat komt door het plafond, een blauw firmament vol sterren, en door de maçonnieke symbolen die aan de muur hangen. Die suggereren tovenarij. Links en rechts staan banken, en het licht is gedempt. De ‘gezellige’ ontvangstruimte beneden heeft alles van een gewone kantine. De stoelen en tafels zijn sinds de jaren vijftig niet vernieuwd: kloeke eikenhouten, Duits aandoende meubels die er al heel lang staan, zo lang dat ze zichzelf hebben overleefd.
Je zou kunnen zeggen dat het voor Vrijmetselaars pleit dat ze aan zulke materiële zaken niet veel waarde hechten, maar het is toch geen goed teken dat de leden deze entourage jarenlang kunnen verdragen, zo weinig eigentijds, zo armzalig, met zo weinig allure. De zaal op de bovenverdieping ademt dezelfde fantasieloze kantinesfeer. Welke geest er ook waait bij de Vrijmetselarij, dit is een geestdodende omgeving. Er zou ook een paar keer per week vreugdeloos geklaverjast kunnen worden, of aan bingo worden gedaan. Hier had een onttovering plaats.
Carel Peeters
